Taywan patodongan a rikec

Taywan patodongan a rikec (臺灣關係法)

“Taywan patodongan a rikec” (Inkiris: Taiwan Relations Act, kaoto’ TRA) o i laloma’ay no Amilika ko nia rikec. I 1979 miheca kalomaocan no Amilika kitakit a nitelekan ko nia rikec ta mitilidan no congtong ko ngangan ta misatapang ko romi’ad, o Taywan patodongan a rikec o saka talolong no Amilika ato Taywan to kalawidang, micoker to Taywan ato Korea ato roma mapapolongay kitakit ko kasasikedec ko kakomod a kaciwidang a rikec[1].

O Amilika ato roma kitakit, roma kitakit a sifo ano eca o kasasicofel ano eca o nidemakan a maamaan ano eca kasasicalayan, malecad i finawlan no Taywan, saka Patodongan to Taywan a rikec o paparena’an a telek to kasasicofel no Amilika ato Taywan ko nian[2].

Paikoran (背景)

Nai 1978 miheca miteka, o Conghua renmin kitakit sifo pakayni i “cecayay calay” a sakalalood, o saki Amilika, Kanata ato Europe mapapolong a mico’ay to Solien (Soviet Union), nai 1979 miheca ato Amilika masasipatireng to kalali’ay no kitakit. Saka palasawad ko Amilika to kasasitena’ no Congkuo ato Amilika a telek, miliyas to sofitay i Taywan itiya, o todong pipadama no sofitay no Amilika (USTDC) i Taywan i 1979 miheca 4 folad 25 romi’ad a masedef itiya.

Pakadademaken no Conghuaminko sifo ko itiraay i Amilika a masasowalay kapot i kalomaocan no kitakit, saka ranikay sakapidama no Amilika to i Taywanay a sakarihaday, saka’aloman no Taywan mi’ang’ang to iing no kalomaocan to piliyang to misatekeday kyosanto, oya malacecayay milood i saka tosa kalaloodan a likisi, o picingcing no Congko kyosanto to sakisalongoc ato sapakonira no mitooray a demak[3][4].

Kararemay pikaykian a iing ci Bailey Goldward ato Amilika a kalomaocan romaroma iing hinapec to congtong ci Carter sateked sa mipalasawad to kapolongan mitena’ telek a sakowan no Congko ato  Amilika a kalacecayan, orasaka to nian a katatelekan o nano kalomaocan a kararemay pikaykian a iing no Amilika a mihaydaan a tatelek, ci Goldwater miliyang to ni Carter, mifelih kao kararemay pikaykian ko mamihai ta mapalasawad ko nia telekan, mata’elifay ko todong a demak ni Carter congtong. [5] Onini a analal mapatayra i satakaraway a hoyin ko pisapinang ono sician a laloma’an, nika o kararemay pikaykian caay pipatoor to sapifelih caay hananay to kiharen.

O nia analal nai ikoran kaketonan no Amilika ato Conghuaminko, o pikaykian no Fafa'eday Kararemay pikaykian a mihaydaan, i 1979 miheca nai ci Jimmy carter congtong ko mitiliday. Pikaykian caay pilayap to Kowoyin to i ’ayaway nipasadakan a “sakapolongan a rikec” a nisilsilan tilid, caira sa ko misilsilay to “Patodongan to Taywan” a tilidan, na itiya i 1979 mihecaan pado’edo a citodong. Ni Carter sifo mitilid to nian a “Taywan patodongan a rikec”, o sapidama to kalali’acaan, ponka, ato kasacofel no caay ko no kalatapangan ko pipatireng a kasasinga’ay, midotoc to Colombia sa’etal rikecan ko pipatirengan to caayay ko kalali’acaan a hocin, oya Amilika itiniay i Taywan a yofayof (AIT)- o so’elinay no sifo a dayhiw, away ko patodong to kacacofelan a demak. [6] o nia analal nai 1979 miheca 1 folad 1 romi’ad misatapang.

Pa’ayaw (概要)

Patonekan to Taywan (台灣的定義)

O nia rekec o saki “Taywan sakowan” sanay a mikowanay to Taywan (Conghuaminko) ato cimaay mikotayay mikowan a citodongay. “Taywan” a patonekan o nia kanatay a Taywan ato Penho kanatal, caay ka citodong ko Kinmon, Macu a kanatal. [a]

Sa’elinay a kacacofelan a demak (事實上的外交關係)

O nian a rikec mahayda patodong sakowan to cecay mikowanay Amilika ato Taywan a “Sa’elinay a kacacofelan a demak”, mi’eses, ano eca o pipaterep, o Conghuaminko ato Amilika i ’ayaw no 1979 miheca malaheci i kasakitakit a katatelekan ato mitelekan kacidepoc. Dengan o kalasawad no nia katatelek oya “o kapolongan mitena’ telek a sakowan no Congko ato Amilika”.

O nian a rikec madotoc, “Kanikawan ko kacacofelan a demak ano eca pihayda caay ko fiyol ko rikec no Amilika to saki todong i Taywan, no Amilika a rikec o papadoedo to sakacitodong i Taywan, matiya ’ayaway i 1979 miheca 1 folad 1 romi’ad, rikec no Amilika sakacitodong i Taywan. [7]

Sofitay a nitelekan (軍事規定)

“Pasayra ko Amilika i Taywan padamso to todong no sapitena’ a dafongan ato kicik sadama, saka ira no Taywan a midama a ’icel no niyah.” O sapipatodong i Taywan padamso to todong no sapitena’ a dafongan ato kicik sadama a kasahirahiraan o congtong ato pikaykian no kitakit ko miketonay.

O nian a rikec patongal to telek, o maanan a caayay ko rihadayay (halo pilalang ano eca pifoot a micolo’) ko piposang to ikoray no Taywan i, saheto o patalaway to sakangaay ato alaneng, mangalef ko patodong no Amilika.

O nia rikec o pingitangit to Amilika to cecay halaka “Pasayra i Taywan padamso to sapitena’ a salood”, o “Marariday a ’icel, sapitena’ to masamaamaanay a sapiri’ang, ano eca midemak to milepiay a sapiri’ang, malo katalawan no finawlan no Taywan to saka cialaneng ato no syakay kicay telak a demakan.” Matiratira ko Conghua renmin kapolongan a sifo mingitangit to Amilika sifo midotoc to caayay ko salaloma’an a patedoay a Amilika Congko toloay kongpaw ato cecayay Congkuo no Conghua renmin kapolongan a pisilsil, nikawrira to kasarekad no Amilika sifo midotoc nia rikec ato enemay toris nipihayda pa’aca to sakalalood i Taywan.

I 2001 miheca 4 folad, oya congtong mimingay Bush mihapiw midama ko Amilika to Taywan. Saka tosa miheca, pasowal haca cingra “Mangodo kako to nia rikec ‘Taywan patodongan a rikec’”. O pidotocan no nia telak ano makari’ang ko Taywan, padangen niyam a midipot.” Malo pidotocan ko nia rikec pakayraan a midama to Taywan[8]:34.

Paca’or ato paliyaw midayaday (反應和重申)

Pasinting ko Conghua renmin kapolongan ato saka tolo hekal a kitakit, caay kalekapot to Amilika ato Soviet Union (Solien), mikihatiya to caay kalaklak ko heneng ato masamaanay a onto, saka nga’ay a mipespes to romaroma a kitakit. [3] I 1982 miheca 8 folad 17 romi’ad a kongpaw, mihayda ko Amilika milowan pa’aca to sakalalood i Taywan. Nikawrira saki 1982 miheca pacecay to “Enemay toris nipihaydaan” salongan i Conghuaminko, caay pileko mihayda to Conghua renmin kapolongan to salongoc pikowan no Taywan, pasetek haca to salaloma’an no kongpaw a pipa’aca to sakalalood minengneng to kasasisiwtoc no lawac no Taywan ko patodongan a nihadaan.

Ikoray no 1990 mihecaan, pikaykian no Amilika mihayda to cecay toris miketon to sapifo’ot, mi’eses to Taywan ato Amilika kasasitodong nai “Taywan patodongan a rikec” ko kasasingodo. [9][10] Amilika pikaykian miliyaw pacecay to “Taywan patodongan a rikec” a katadamaan. [11] Mikingkiway a padama  i pikaykian no Amilika i 2007 miheca 7 folad a cecay ratoh pahapinang, no Amilika a halaka caay pihayda to Conghua renmin kapolongan to salongoc pikowan to Taywan. [12] O Conghua renmin kapolongan to saki “Taywan patodongan a rikec” a nengneng “Awaay ko todong no Amilika mikihar to salaloma’an no Congko” sanay.[13] Tona Amilika midotoc to saki padamso to sakalalood no Taywan, caay pitolas miliyang ko Conghua renmin kapolongan. [14]

I 2016 miheca 5 folad 19 romi’ad, i ’ayaw ni Tsai Ing-wen patireng to saka 14 rekad a congtong no Conghuaminko i, o fafa’eday pikaykian to kacacofelan a demak wiyinhuy a wiyin, o fafa’eday pikaykian citodongay misolap a wiyinhuy wiyin ci Marco Rubio ato fafa’eday pikaykian kacacofelan a demak wiyinhuy ’ayaway kakeridan, fafa’eday pikaykian calay no Taywan kapolongan kakeridan ci Robert Menendez mapapolong to pasadak to miketonan sowal, miliyaw pacecay to “Taywan patodongan a rikec” ato “Enemay toris nipihaydaan” o parana’an no Amilika Taywan a patodongan. [15][16][17]

O Amilika a kapolongan kasarekad i 2016 miheca a polong no kitakit a dayhiw daykay pasadak to sowal: “O kacitodongan no mita midoedo pakayni i “Taywan patodongan a rikec” a telek, mihayda kita to ni Reagan congtong itini i 1982 mihecaan a panan enemay nihadaan to Taywan. Miliyang kita to maanan sapitekedan midemak mifalic to kanga’ayan no lilis no Taywan: Pakayni ikoraay no Tayan a kacalemceman a demak o papakaynien i rihadayay ko kasasowal a misalof, mihayda ko finawlan no Taywan; ano Congko sapifelihan to matiniay a telak, o Amilika pakayni i “Taywan patodongan a rikec”, mipadang to Taywan a mitena’… o tadawidang no Amilika, o ngaayay saicelen no mita micoker ko Taywan, halo pakoniyah a lali’aca katatelek a kacitodong, mitakop pa’aca halo misangaan no kasoling a micelemay a kicik a sapitena a sakalalood….”

I 2021 miheca 11 folad 17 romi’ad, o congtong no Amilika kitakit alaneng demakan micokeray ci Anne Neuberger pasowal sa, midotoc to “Taywan patodongan a rikec”, Amilika sifo o mamipadamso to sapicoker sapitena’ no Taywan. Ono Congko a kacacofelan a demak paratohay ci Zhao Lijian sowal sa, o “Taywan patodongan a rikec” mifelihay to cecayay Congko a todong ato Congko Amilika toloay kapolongan kongpaw, o awaayay todong no saki rikec. [18]

I 2023 miheca 2 folad 22 romi’ad, no Russia a tapang a mitiya ci Radio Sputnik itiniay i Amilika Washington mipahoso to mitiya tamdaw ci Garland Nixon sowal sa “Ci Biden i kaitiraan paini ato mitekop to Taywan a halaka”, pakayni to nian itini i Taywan a yofayof no Amilika (AIT) pasowalay tamdaw “40 no mihecaan, o Amilika to saki “cecay congko a halaka” oya to pakayni i “Taywan patodongan a rikec”, “Toloay kapolongan kongpaw” ato “Enemay nihadaan to Taywan” ko pi’esesan.” Paini sa “Ci Biden congtong na o mala fafa’eday a pikaykian a iing itiya micokeray ko paya ningra to “Taywan patodongan a rikec”, pado’edo tanektek ko pi’imer to nia todong, halo Amilika pado’edo midama to Taywan sakaedeng a ’icel mitena’, o Amilika kai masamaanay caay ko rihadayay ko sapiketon to ikor no Taywan a ’icel, o nengneng to ka’etipay Taypinyang sakarihaday ato alaneng a katalawan, o tatakaraw ko sapisida’it”, paini haca “O papado’edo ko Amilika marocekay pa’icel, miferet to masamaamaanay maedengay sapiri’ang to sakanga’ay no finawlan no Amilika, syakay, kicay katatelek a ’icel, ano eca roma a sapatalaw.”, pa’icel “O pihayda no Amilika to Taywan matiya o ’ongcoy ko tanektek no parana’an, saka cidama no lilis no riyar i Taywan ato sa’etal a saka rihaday ato katanektek. O papado’edo ko Amilika micoker to rihadayay sapisalof ko tosaaay sahetal a kacalemceman, onini i o matatodongay i nafaloco’an no fnawlan no Tayan a satadamaanay a sakaira.” [19]

Roma kitakit a “Taywan patodongan a rikec”. (其他國家的《臺灣關係法》)

Dipong, i Dipong ira ko pikaykian a iing misakapot ato ’icel no finawlan i hatiniay to a mihecaan micoker micikeroh mitelek to no Dipongay a “Taywan patodongan a rikec”. I 2021 miheca no Dipong a mikowanay a kasarekad Cemintang (Liberal Democratic Party) a kacacofelan a demak “Taywan analal sakapot”, ira ko iing misaakoay milecad to no Amilika pasetek to no Dipong a rikec. [20][21]

Europe lekatep, ira ko no Taywan hakasi mikeroh to kasasowal pasadak to no Europe lekatep a tilid to “Taywan patodongan a rikec”. [22]

Russia: “Russia Taywan Patodongan a rikec”: I 1992 miheca pakayni i kitakit Duma mihayda, congtong ci Yeltsin ko mitiliday. Salaloma’an micoker to cecayay ko Congko a todong, o Russia lekatep caay picoker to no mikowanay no Taywan, sifoan a todongan.

Pahecian (註釋)

Pakayraan matisil: (來源列表：)

1.陳鴻瑜. 台灣法律地位之演變（1973-2005） (PDF) (報告). 臺北縣: 淡江大學東南亞研究所: 9. 2008年7月20日 [2017年10月17日]. （原始內容 (PDF)存檔於2017年10月17日）. 對於台灣的定義是規定在第十五條第二款：「台灣一詞：包括台灣島及澎湖群島，這些島上的居民，依據此等島所實施的法律而成立的公司或其他法人，以及1979年1月1日前美國所承認為中華民國的台灣統治當局與任何繼位統治當局（包括其政治與執政機構。）」從而可知，臺灣關係法所規範的台灣只包括台灣和澎湖群島，並不包括金門、馬祖等外島。

2.黃婉婷. 中共會從小島下手 測試美護台決心. 中時新聞網. 2023-04-10 [2024-02-21]. （原始內容存檔於2024-02-21）. 我國與美國於1954年簽訂《中美共同防禦條約》時，該適用範圍就僅限台灣、澎湖，沿海島嶼如大陳島、一江山及金門馬祖都不算在內，《臺灣關係法》於1979年生效後，台灣的定義也僅有台灣、澎湖。

3.施明德. 建構金門、馬祖和平特區及警軍　一個台灣人對台灣各政黨領袖的公開信. 鏡週刊. 2022-12-06 [2024-02-21]. （原始內容存檔於2024-02-21）. 金門、馬祖不在美國《臺灣關係法》承諾的範圍之內。

4.王照坤. 防台遭入侵法案含金馬 學者：游賀挺台決心更強. 中央廣播電臺. 2020-07-29 [2024-02-21]. （原始內容存檔於2024-02-21）. 中正大學戰略暨國際事務研究所教授林泰和今天(29日)受訪指出，依據「臺灣關係法」，美國所謂的「台灣」就是台灣、澎湖，不包括金門、馬祖

陳艾伶. 中國內部政經危機接連引爆！《外交政策》：習近平恐出兵金馬離島轉移焦點. 風傳媒. 2020-07-29 [2024-02-21]. （原始內容存檔於2024-02-21）. 根據《臺灣關係法》（Taiwan Relations Act）、美中三公報及對台六項保證，美方承諾向台灣本島及澎湖維繫防務關係，但金門、馬祖不在實施範圍內。

5.洪銘德、洪子傑. 美國印太戰略發展下的臺灣金馬防衛作戰 (PDF). 通識教育學報 (國立臺中科技大學). 2023-12, 10: 60–61 [2024-02-21]. （原始內容存檔 (PDF)於2024-02-21）. 然而，不可諱言的，《臺灣關係法》所定義之「臺灣」僅包括台灣與澎湖群島，並不包括金門、馬祖等外離島。

梁路思、李淨瑤. 一步步蠶食台灣領土 習近平用「此方式」奪金門、馬祖！(視頻). 看中國. 2023-09-21 [2024-02-21]. （原始內容存檔於2024-02-21）. 更何況美國制定的《臺灣關係法》並不包括金門和馬祖，美國沒理由出兵，而且中共沒有動武，也符合了聯合國精神。

6.熊玠語中評：我要說出《台灣關係法》真相. 中國評論通訊社. 2015-01-14 [2024-02-21]. （原始內容存檔於2024-02-21）. 據瞭解，《臺灣關係法》中「台灣」一詞僅僅代表台灣本島、澎湖列島等其餘環繞台灣本島之小島，並未包含金門與馬祖。……熊玠解釋道，這一點確實在當時存在很大爭議，《臺灣關係法》沒有涉及金門和馬祖是不想挑釁大陸。「當時大家爭議是否應列入金門和馬祖，如果列進去了，可以加強台灣屬於傳統中國的概念，但後來有人認為，這太刺激北京了，因為北京認為金馬是大陸的一部份，後來經大家的投票決定不把金門和馬祖放進去。

7.沈潔. 金門酒傳達的密碼. 芋傳媒. 2023-01-31 [2024-02-21]. （原始內容存檔於2024-02-21）. 金馬與台澎法律地位不同，無可爭議，蔣介石與美國簽的共同防衛條約，適用範圍只在台澎，不包括金馬；美國國會制定的「臺灣關係法」也只包括台澎，而不及於金馬。這一方面是因為法律地位、歷史事實，另一方面也是金馬無法防守。所謂海峽中線，金馬就畫在中國那一邊。

8.連根藤. 一個台灣 四種定義. 自由時報. 2008-04-10 [2024-02-21]. （原始內容存檔於2024-02-21）. 可見美國所提的台灣人民和台灣統治當局都不包括金門和馬祖。

9.王景弘. 把台灣當國家看. 自由時報. 2011-06-07 [2024-02-21]. （原始內容存檔於2024-02-21）. 但臺灣關係法對「台灣」的定義只限「台灣與澎湖」，不含金、馬

10.周松男. 【專文】台海兩岸真的終需一戰嗎?. 民報. 2022-07-04 [2024-02-21]. （原始內容存檔於2024-02-21）. 曾先生認為，中共以武力攻佔金馬群島，美國、日本不可能出兵助台，因為臺灣關係法不包括金門、馬祖。

11.謝永生. 看東看西專欄：台灣關係法不是台獨關係法. 中時新聞網. 2015-03-17 [2024-02-21]. （原始內容存檔於2024-02-21）. 「臺灣關係法」是為了取代「中美共同防禦條約」，是為了維持台海及西太平洋的和平，安全與穩定。值得注意的是關係法涵蓋範圍，只包括當時的臺灣省行政區，並不包括金門、媽祖、東引、西引以及南沙群島。

12.馬祖通訊周刊. 專題報導／金門馬祖會被台灣放棄嗎？. 馬祖通訊. 2002, (35) [2024-02-21]. （原始內容存檔於2024-02-21）. 1979年中美斷交，在「臺灣關係法」第15條中對於「台灣」有明確的界定：「台灣一詞，按照法案全文之需要，包括台灣本島及澎湖，該等島嶼之人民‥‥」臺灣關係法不包含金馬外島，顯見不論從現實局勢與法令規章考量，美國始終反對台灣在金馬外島駐軍。

Pinengnengan tilid. (參考文獻)

1.台灣關係法. Washington D.C.: 美國在台協會. 1979年1月1日 [2017年6月27日]. （原始內容存檔於2021年5月9日） （中文）.

2.美國國會. 連結至維基文庫 台灣關係法. 維基文庫. 1979年. 四. B. 2. 依據美國法律授權規定，美國與外國、外國政府或類似實體所進行或實施各項方案、交往或其他關係，美國總統或美國政府機構獲准，依據本法第六條規定，遵照美國法律同樣與臺灣人民進行或實施上述各項方案、交往或其他關係（包括和臺灣的商業機構締約，為美國提供服務）。

3.Dittmer, Lowell. Reform and Chinese foreign policy. Zhao, Jianmin; Dickson, Bruce (編). Remaking the Chinese State: Strategies, Society, and Security. Routledge. 2001: 179.

4.ROBERT GREEN, Mixed Signals （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館）, Taiwan Today, 2009-07-01

China Mutual Defense (1954) （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館）, 美國在台協會

5.April 10, 1979: Taiwan Relations Act Statement on Signing H.R. 2479 Into Law （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館）, 聖地牙哥加利福尼亞大學

6.Taiwan Relations Act: Public Law 96-8 96th Congress （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館） Sec. 4 under APPLICATION OF LAWS; INTERNATIONAL AGREEMENTS

7.張敏清. 《从布什政府对台军售看美台军事关系的变化》. 美國研究 (北京市: 中華美國學會；中國社會科學院美國研究所). 2004, (2004年第4期): 15—38 [2021-04-10]. ISSN 1002-8986. （原始內容存檔於2021-04-10） （簡體中文）.

8.H.Con.Res.56 - Commemorating the 20th anniversary of the Taiwan Relations Act. （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館）, Congress.gov, 1999-03-17

9.H.Con.Res.53 - Concerning the Taiwan Relations Act. （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館）, Congress.gov, 1999-03-11

10.H.Con.Res.117 - Expressing the sense of Congress that the United States Government should reaffirm its unwavering commitment to the Taiwan Relations Act as the cornerstone of United States relations with Taiwan, and for other purposes. （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館）, Congress.gov, 2003-03-25

11.CRS Report to Congress. [2020-01-05]. （原始內容存檔於2020-11-07）.

12.Embassy of the People's Republic of China: China opposes US congress' resolution on Taiwan （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館） (2004-07-19)

13.The Editorial Board. China’s Tantrum on Taiwan Arms Deal. The New York Times. 2015-12-24 [2015-12-25]. （原始內容存檔於2021-03-08）. The new arms package, which includes two navy frigates, antitank missiles, combat systems for minesweepers, amphibious attack vehicles and communications systems....

14.Menendez, Rubio: "Six Assurances" Continued Foundation of U.S.-Taiwan Relations （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館）, Senator 羅伯特·梅南德茲, May 19, 2016

15.Rubio, Menendez: 『Six Assurances』 Continued Foundation Of U.S.-Taiwan Relations （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館）, Senator 馬可·魯比歐, May 19, 2016

16.S.Con.Res.38 - A concurrent resolution reaffirming the Taiwan Relations Act and the Six Assurances as cornerstones of United States-Taiwan relations. （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館）, Congress.gov, May 19, 2016

17.外交部：美方應停止挑動兩岸對立. [2021-11-18]. （原始內容存檔於2021-11-18）.

18.白宮「毀台計畫」失言瘋傳　AIT回應了. [2023-02-23]. 原始內容存檔於2023-02-23.

19.共同抗中 日執政黨成立台灣專案小組. 自由時報. 2021-02-06 [2021-02-20]. （原始內容存檔於2021-02-21）.

20.藤井嚴喜：日民間醞釀推動日本版台灣關係法. 中央通訊社. 2019-12-14 [2021-02-20]. （原始內容存檔於2020-04-24）.

21.全力催生歐盟版台灣關係法. 自由時報. 2019-12-15 [2021-02-20]. （原始內容存檔於2020-10-01）.