Taywan Kiristo Ciwlo Kiwkay

nani… a masadak Wikipedia

Taywan Kiristo Ciwlo Kiwkay (台灣基督長老教會)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

Taywan Kiristo Ciwlo Kiwkay (sowal no Payrang: Tâi-oân Ki-tok Tiúⁿ-ló Kàu-hōe) o kasakomod no Kiristo Fa’elohay kiwkay ciwlokiw i Taywan. O world church council (WCC), Taywan kiwkay kakomodan yofayof. Patireng i 1951 miheca, nika do’edoen ko likisi nai tira i 1865 miheca itira i Takao cicin patireng to sa’ayaway no fa’elohay kiwkay i Taywan. O hangitan no Ciwlo a kapolongan “matodohay a kademat”, tongal han ko Taywan a sowal a makomod.

Pirayray to likisi (簡史)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

1865 miheca 6 folad 16 romi’ad: O lindosi no Inkiris ciwlo kiwkay ci Ma Yakop (James Laidlaw Maxwell) ising tayni satimolan no Taywan (Taynansi congsici) patireng to saka cecay a ciwkay (Kansici kiwkay) ato saka cecay ising (Sinlo ising).

1872 miheca 3 folad 7 romi’ad: Kanata (Canada) Ciwlo kiwkay lindosi ci Makay (George Leslie Mackay) poksi itira i ka’amis (Sinpisi Tansoyci) patireng.

1876 miheca: patireng ci Ma Yakop to Taynan sinkakoyin.

1880 miheca: ka’amisay ci Makay (George Leslie Mackay) poksi patireng to Hupoyke isingan (’ayaw Makay piharatengan ising).

1882 miheca 7 folad 26 romi’ad: Niwcin (Oxford) pitilidan (’ayaw Cenli daykako), Taywan sinkakoyin nai ci Makay poksi ko patirengay.

1884 miheca: Patireng to polong no Taywan sa’ayaway pirina’an “cicentang” (‘ ayaw Taywan kiwkay kongpowse), pasadak to sa’ayaway sinpon no Taywan.

1885 miheca: patireng to Ciwlokiw cowkako (’ayaw Canglong cowkako).

1887 miheca 2 folad 14 romi’ad: Patireng to Taynan Sinlo fafahiyan kakko (’ayaw Canglong fafahiyan ciwkako), mala sa’ayaway no etipay pitilidan no fafahiyan i katimol.

1907 miheca 10 folad 19 romi’ad: patireng to Canghua Kristokiw ising.

1912 miheca: O lindosi patireng to Taywan daykay, oya caayay ka lecad a palainaan katimol ka’amis a daykay makakomod to saka sasowal to tayal.

1914 miheca 3 folad 9 romi’ad: Patireng to Tansuy cowkako (’ayaw tancian kaocong).

1946 miheca: Patireng to Sisio kakko (’ayaw Yusan sinkakoyin).

1951 miheca 3 folad 7 romi’ad: Patireng to kapolongan “Taywan Kristo Ciwlo kiwkay sokay”; saka cecay sa’opo no sokay.

1952 miheca 9 folad 16 romi’ad: Patireng to Sisio kakko.

1970 miheca: Patireng to Makay satakaraway kangkofo tayal kakko (’ayaw Makay ising kangkofo kakko).

1971 miheca 12 folad 29 romi’ad: mihapiw to saka cecay pangiha “Taywan Kristo Ciwlo kiwkay no kitakit a ngiha ato pikeroh”.

1975 miheca 8 folad 16 romi’ad: “O pi’ang’ang niyam”.

1977 miheca 8 folad 16 romi’ad: Mihapiw to “Salongoc no tamdaw a sowal”.

1993 miheca 2 folad 16 romi’ad: Patireng to Canglong daykakko.

2008 miheca: Patireng to Sinyinkong tilifi.

2009 miheca 7 folad: Patireng to Makay ising kakko.

Pakayraan. (沿革)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

Patirengay

Ma Yakop (James Laidlaw Maxwell) (馬雅各醫生)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

O Taywan Kristo Ciwlo Kiwkay nano Sukelan isingan hakasi ci Ma Yakop (James Laidlaw Maxwell), maocor no Inkiris Inkiris Ciwlo kiwkay, i 1865 miheca 5 folad 28 romi’ad misatapang i katimol no Taywan Takao talahekal micomos, itiya i 1865 miheca 6 folad 16 romi’ad misitapang i Taywan focen papotal no Simen a Kansiciy (aniniay Taynansi congsici renayci8 43 haw) micalie to loma’, misitapang patireng to isingan: To Ciate (Carstairs Douglas) poksi, ci Wu Wensuy, ci Cen Celo, ci Huang Ciace tatolo a payrang tamdaw mitooray mipadamaay.

Makay (George Leslie Mackay) poksi (馬偕博士)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

Ka’amisay no Taywan a lindosi o Kanata (Canada) ciwlo kiwkay poksi ci Makay hakasi (kowapin ngangan: Ci Reyli, George Leslie Mackay, 1844 miheca 3/21/-1901/6/2), itira cingra i 1872 miheca 3 folad 7 romi’ad nai Tansoy misatapan, ono ka’amisay a Taywan ciwlo kiwkay sa’ayaway pacomoday. Ci Makay milindo i Taywan ira ko 29 mihecaan, ira ko 2 ’ofad a wadis no adaday, patireng to 60 a kiwkay, patireng to Niwcin (Oxford) pitilidan (’ayaw Cenli daykako, Taywan sinkakoyin).

Tadamaanay lindosi (著名宣教士)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

Lisiw (Rev. Hugh Ritchie) (李庥牧師)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

I 1867 miheca 12 folad 13 romi’ad sa’ayaway mapatireng i Taywan a poksi (Rev. Hugh Ritchie, 1840 miheca -1879 miheca) ato fafahi ningra tangasa i Takao, itira cingra i Pintong, Alikang, Tongkang ato pasawali ko pipatenakan.

Kan Wiylin (Rev. Dr. William Campbell) (甘為霖牧師)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

I 1871 miheca 12 folad 10 romi’ad, Kan Wiylin hakasi (Rev. Dr. William Campbell, 1841 miheca 4folad -1921 miheca 9 folad 9 romi’ad) tangasa i Taywan, ira ko 47 mihecaan ko halafin patenak, itira i POkoto ato Ciayi ko pipatenakan. Katimolay Taywan ciwlo kiwkay a pipatenak o malosakanga’ay no itiniay tamdaw a milayap pakayni i kaciadada a paso’elin, orasaka, o no pipaising a pipatenak ko sapi comod no pipaso’elin i Taywan no ciwlo kiwkay.

Ikoray no kalalood (戰後)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

I 1951 miheca, katimolay a Inkiris ciwlo kiwkay ato ka’amisay Kanata ciwlo kiwkay, nawhani o rakat no Sinkako ato inaay a pakayraan, itiya i ikor no saka tosa lalood makakomod patireng to “Taywan Kristo ciwlo kiwkay”. I 3 folad 7 romi’ad masa’opo saka 1 rekad a lekapot, misingkiw ci Hoang Wutang poksi aci Cen Sicin poksi a sa’ayaway saka 1 rekad a kiciw ato micokeray to kiciw. I 1950 mihecaan miteka ko Taywan Kristo ciwlo kiwkay Sukay madado’edo micikeroh to “Lindo semo’ot miheca piharatengan pakapiay a dademakan”, “Sukay pa’icelan” ato Sukay ato polong no hekal kalacecayan a demak, mapalasawad ko katimolay ka’amisay daykay.

I 1971 miheca 12 folad 29 romi’ad, Taywan Kristo ciwlo kiwkay pasadak to “Taywan Kristo Ciwlo kiwkay no kitakit a ngiha ato pikeroh” a tilid, mikeroh to sifo mipolong miliyaw misingkiw to sakakaay a finawlan dayhiw. 1973 miheca 3 folad 20 romi’ad, i papotalay kitakit a poksi ci Huang Canghuy (Huang Zhanghui), Huang Wutong, aci Lin Congyi ising i Amilaja palowad to “Taywan misakiristoay a milawoc onto”.

I 1975 miheca 1 folad, no Tayal a tilid (katelangay cudad) ato Payrang a tilid (katelangay cudad) malitod no matayalay no Komintang, i 1975 miheca 11 folad, Taywan Kristo Ciwlo Kiwkay paini to saka tosa a mihapiw to “O pi’ang’ang niyam”.

I 1977 miheca 8 folad 16 romi’ad, Taywan Kristo Ciwlo Kiwkay “Salongoc no tamdaw a sowal”, mi’ang’ang to sifo “Pala o fa’elohay masatatad a kitakit ko Taywan”, pakayni itiyaay a sa’etal no Taywan sa’ayaw ono lekatep ko pasadak to misatatad ko Taywan sanay a ngiha, ikor i, malengat ko kiwiko a tamdaw no komintan sifo miliyang to pihayda pilayap to “Salongoc no tamdaw a sowal” o no Sukay a tilid, itiya a mihecaan ka’amisay a daykay malaliyaliyang i kalomaocan. Tangasa i saka 25 rekad kalomaocan no sukay, o 235 paya ko mihaydaay, 49 paya ko miliyangay ato 10 paya ko misawaday, itiya malayap mahayda ko “Salongoc no tamdaw a sowal” a tilid no sukay.

I 1985 miheca 4 folad 11 romi’ad nai saka 32 rekad Taywan Kristo Ciwlo Kiwkay sukay a kalomaocan no miheca mihayda to Paso’elin no Taywan kiristo ciwlo kiwkay:

Paso’lin kami to Kawas. O misanga’ay to tamdaw ato kalomaamaan a dengan a Kawas Cingra . O Tapang no rayray no ’orip ato hekal.

O misawkitay ato mipa’oripay. O nano Fangcalay ’Adingo ko sakacipoyapoy ni limecedan a Mariya to Wawa no Kawas, ta hofucen a malatamdaw, malasalikaka no mita ci Yis Kiristo, o Tapang no tamdamdaw. Pakayni i pisemsem Ningra, mapacek i ciwcika a mapatay, patikol a ma’orip nai patay, saka mapahapinang ko olah ato mo^cel no Kawas, mipalali’ay titaanan ato Kawas, O ’Adingo Ningra koya Fangcalay ’Adingo.

Mikapot i titaanan pafeli to ’icel, to sapawacay no mita i tamdamdaw, tangasa i piliyawan haca no Tapang a tayni.

Paso’lin kami, o pahapining no Kawas ko Fangcalay Cudad, matilid itira ko sapa’orip no Kawas. O malopido^doan no paso’lin ato ’orip no mita.

Paso’lin kami, o sa’opo no wawa no Kawas ko kiwkay.

O matahidangay a mipatenak tosapa’orip ni Yis Kiristo.  O mamalo tarokos to sakalarihaday no polong no hekal, palamit i niyaro’, mihawop milalen to tamdamdaw, pakayni i olah ato pisemsem ko sakacipinang no pafaloco’an no tamdaw.

Paso’lin kami, pakayni i sini’ada no Kawas ko sakapifalic to pinangan no tamdaw ato sakahepol no raraw, ta pakayni i nika ngodo, nika olah ato nipipacakat to ’orip ko sapipa’dil to Kawas. Paso’lin kami, pakayni i sini’ada no Kawas ko sakatadamaan, sakacitaneng, sakaciniyaro’ no tamdaw to sakapikapot no tamdaw to pisanga’ no Kawas to kalo maamaan, malakapot ato Cingra a mikowan to hekal.

Orasaka, ira ko siyakay, sakowan ato sakidafong a likakawa, ira haca ko fun-ki, ka-kak ato faloco’ no tamdaw a mitoor to so’linay a Kawas. Nikawrira, o ciraraway ko tamdaw, moraraw ko pitatoy no tamdaw to nipafelian no Kawas a rocek, pelengen no tamdaw ko kakafikafit no tamdaw ato kalomaamaan ato Kawas. Orasaka, o mamiti’er ko tamdaw to sini’ada ni Yis Kiristo, sololen Ningra ko raraw no tamdaw.

Tedalen Ningra ko mapa^kelay a tamdaw a mipakonira, awaayto ko kakinih, malafa^lohayto a nisanga’an a tamdaw i laloma’ ni Kiristo, ta malo no Kawasto ko hekal, matomes no mo^cel ato rihaday ato lipahak.  Amin.

Kasawasil (組織)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

Itini i patodongan, ciwlo kiwkay ira ko sukay (General Assembly) ato pakayni i likisi a masidayay tangasa i aniniay a daykay (synod, ka’amisay a daykay); maledefay i polong no kanatal a kakociwkay (presbyteries) o sukay ko mamikowan. Tangasa anini ira ko 23 a ciwkay, halo 11 a no payrang a ciwkay, 15 no yincuminco a ciwkay/kukay, ato 1 a Hakka finacadan a todongan ciwkay.

Sukay i salaloma’an no patirengan a wiyinhuy a kasa rekad a wiyinhuy ato pinapina a kasa selal a citodongay. Midotoc 2016 mihecaan nisa’osian no kiwkay, tangasa polong no kanatal ira ko 1,277 a kiwkay (halo 950 ko tukay, 243 ko sikay), polong no mitooray mata’elif ko 25 ’ofad 8000 ko tamdaw, mikihatiyaay to sa’opo ira ko 12 ’ofad a tamdaw. Taywan Kiristo Ciwlo Kiwkay nano iraay ko “katimolay kiwkay” ato “ka’amisay kiwkay” ko kasasiiked, masasi’isal to Inkiris ciwlo kiwkay ato Kanata ciwlo kiwkay a niocoran a lindosi, saheto ono Inkiris Sukelan ciwlo kiwkay a dotoc, i 1951 mihecaan mapapolong, nika tangasa anini ira ko no ’amisay a daykay.

Catang hocin Taywan Kristo Ciwlo Kiwkay: Taynansi tongminlo 1 tuan 57 haw[1].

Pihaydaan citodongay romi’ad: Taywansen sifo minkokko 45 miheca 8 folad 7 romi’ad.

Polong no saysang: 93,943,922

Citodongay: Lo Longkoang

Ciwkay a kasasilsil. (中會列表)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

Ciayi ciwkay (Ciayi ting)

Kawali a sa’etal (Lotok no Ciayi)

Kaetip sa’etal (Yinlin kaetip katimol riyar, Ciayi riyar)

Katimol sa’etal (Taynan sinyin, Sicia Tincuo kiwkay)

Ka’amis sa’etal (Yinlin awa ko Pikang)

Takao ciwkay

Suosan ciwkay

Pingtong ciwkay

Taynan ciwkay (awa ko Sinyin ato Tingcuo kiwkay, halo Kinmon Sami kiwkay)

Tongpo ciwkay

Canghua ciwkay

Taycong ciwkay

Sincu ciwkay

Taypi ciwkay

Cising ciwkay

Hakka sienciw congsin

Yincumin ciwkay a kasasilsil. (原住民中會列表)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

Truko ciwkay

’Amis ciwkay

Tongmi ciwkay

Simi ciwkay

Paywan ciwkay

Tayal ciwkay

Bunun ciwkay

Congpo ciwkay

Nanpo ciwkay

Tongpo Paywan ciwkay

Lukay ciwkay

Cuo ciwkay

Tao ciwkay

Puyonomayan ciwkay

Seciq ciwkay