Sweden
Takaray sowal(概要)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]
Roytin Hontian Kitakit(瑞典王國;Roytin a sowal:Konungariket Sverige), o itiraay i Skantinawiya Pecihan Kanatal itira i Saka’misan Yoropa, o tatapangan a niyaro’ o Stokormo(斯德哥爾摩; Roytin a sowal:Stockholm). O kaitiraan no sifo, Pikaykian no Kitakit ato loma’ no hontai itiniay tona taokay Stokormo.ona tokay itiraay i sakawalian a riyar, mingataay to PolotiRiyar, isaicomod no Milalon Fanaw, tadamakapahay kona pala itini, o pirenokan no mipalafangay.ilaloma’ no tokay ira ko 14 a kanatal ato cecay a pecihankanatal, 70 ko kayakay ko pakalitilitingay tona tata’angay niyaro’,matiya o ”isaka’amisay a winis”.
Itiya ho i saka 13 sici, ona Stokormo tokay kaitiraan no sici, ponka, kicay ato picolo’an. Ona tokay caay ka haop no lalood, orasaka, masongila’ ko katelik tahanini, anini ira ko safw no 400 so’ot ko pi’arawan to dafong a loma’, mapa’araw ko masamaamaanay a dafong,ono rikisi, finacadan, palapalaan ato sasongilaan.
O kasofocan ni Arforoy Nopir ko Stokormo. Nani 1901 miheca misatapang, itira i saka12 folad saka10 romi’ad misaharateng cingranan i
lalomaan, o honti no Royti ko pafeliay to Nopir Hofi, malaheci i, itira i sifoan a kakomaenan a pakalafi to lafang.
Kaitiraan(地理)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]
Itiraay i saka’amis no Yoropa ko kitiraan nona kitakit, isakawali no Skantiwiya Pecihan Kanatal, isawali misi’ayaw to PolotiRiyar ato Potiniya Kihaw, orasaka, ira ko ka’edaway a lilis no riyar. Isaka’etip o Skantiwiya Lotolotokan, onini o kalala’edan ato Nowi kitakit.
O kakahad no sera no Roytin ira ko 449,964 km², o maedengay a malaliomah a sera mahaop ko 7.0%,[1] i sakalima ko kakahad i Yoropa, o sakakaay ko kakahad i Ka’amisay Yoropa. O pala kocedis a kakaya’,nani ka’amis tayra timol ira ko 1574 kilo, nani sa’etip tara wa[2]li ira ko 500 kilo, nani ka’amis tara timol a malikelon.
Pakitinien i pala ko pisiiked, toloay etal:saka’amis o Norlan Takaeaway Dafda, adihay ko lotok,kakahad ko kilakilangan; Swialan itiraay i sifo’ no sakatimol, sahetoay o tapolo a sera,ira ko 9 ofad a fanaw; isakatimol o Yietalan, o katatekoan no Smolan Dahetal ato ci’afoay a Skona Dafdaf.
mahaop ko 15% a sera itiraay i ka’amis ho no Pocok no Saka’amis.[3]
O sakakaay a kanatal o Kotolan Kanatal ato Wolan Kanatal; WinaenFanaw,Witoen Fanaw ato MilalonFanaw. O itiraay i katimol a WoleEtal ato isifo’ay a MilalonFanaw sakakaay ko kakodefet no tamdaw a maro’.
Tamdaw (人口)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]
O tamdaw no Roytin o sasafaay ko lonok sanay a sofoc,o sato’edaway ko lalen a ’orip ato sakakaay ko kaliteng no ’orip a kitakit.[4] O polong no tamdaw mahaop ko 90% masacecayay i katimol ato sasifo’an a etal maro’, sakakaay ko ka’aloman no tamdaw i, o Stokormo, Kotopow ato Maormo a maro’ tona toloay tokay.
I 2004 miheca saka 8 folad a sa’osi to tamdaw, satapang sa a malafas to 900 ofad, i 2017 miheca saka 1 folad saka 20 romi’ad, o patokiay a tamdaw no Roytin cilafas to 1000 ofad.[5] [6] itini a mahapinangan ko pisalinahlinah a maro’ no tamdaw. I sa’aya’ayaw ho i, o matayalay a tayni a tamdaw ko ’alomanay, to ikor to i, o maforaway a tamdaw. I 2010 a pisolap mahaop ko 14.3 % o maforaway tamdaw, 9,2% caay ko nani Yoropaay tamdaw, ’edeng 5.1% o nani roma a kitakit no Yoropa a tamdaw.
O maforaway a tamdaw o nani Fenlan,Torki,Toic,Tanmay,Norway, Polan, Ilako ato nani ’ayaway Nanslafo.[7] I 2005 miheca a pisa’osi o nani Ka’amisay Yoropa ira ko 20,162 tamdaw, nani Aciyaay ira ko 16,739 tamdaw, nani Afrika ira ko 5,625 tamadaw, o nani LatinAmirika ira 2,655 tamdaw.[8]
Sowal(語言)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]
Ona sifoan a sowal o Roytin Sowal, onini i, o Ka’amisay-Luerman ono Indo-Yoropa Rayray, o Skantinawiya sowal hananay ho a mitahidang,[9] miriniay to sowal no Tanmay ato Norwi, nikawrira, o ngiha’ ato pitilid cowa ka lecad. O Norwi ato Tanmay a tamdaw rahodayay a mafana’ to sowal no Roytin.
2009 miheca saka 7 folad saka 1 romi’ad, malaheci a misanga’ ko fa’elohay a rikec no sowal, o malasifoan a sowal ko Roytin a sowal.[10] O sowal no Roytin malasifoan a sowal han?halafin ko kacacoli tonini, i 2005 miheca ira ko pasadak to sasanga’en a rikec to sapihayaw to malosifoan sowal,[11] nikawrira, caay ka laheci kona rikec. O sakaay a sowal ko sowal no Roytin, ono mamangay ko finacadan a sowal ira ko Fenlan sowal, Mian sowal, Sami sowal, Romu sowal ato Itisyu sowal.[12]
Masiwar no katenak no kalali’aca to dafong, o Ikiris sowal malasamatenakay sowal itini i Roytin. I ikor no 1849 miheca, o malahatatanamen koawcong pitilidan a sowal ko Ikiris, i ikor no 1940 miheca, malahatatanamen no polong a pitilidan ko Ikiris, matiya o Sypanya sowal, Toiv sowal, Fransu sowal ato Italiya sowal.
Pitooran(宗教)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]
I’ayaw no 11 sici, mita’ong to kawakawas no Ka’amisay Yoropa,ono to’asan ho a pitooran konini, o Uposala Pita’ongan (烏普薩拉; Roytin a sowal:Uppsala）i, o kahiceran no mitooray
konini. Tahira to saka 11 sici micomod to ko Kristo Pitooran, mafalic to ko rikec no kitakit milalang tono to’asan a pitooran, tangasa i saka 19 sici ta malahedaw kono to’asan a pitooran. I 1530 miheca ira ko pisalof to pitooran cowa ka pitoor to Tinsikiw ko lalomaan no hoti, o Fa’elohay Kristo ko pitooran. Ikor tono 18 sici, ta manga’ay ko mitooray to Yotaya ato Tinsikiw mipatenak to sowal no Pa’oripay i Roytin. 1951 miheca, mapacomod i rikec ko paifaloco’ay ko pitoor sanay tilid. 2000 miheca, laheci han to a misasip palasawad ko Royrin Kiwkai(瑞典教會; Roytin sowal: Svenska kyrkan), caay to nitolo’an no kitakit a pitooran.
Pakiraen i sa’osi, o tamdaw no Roytin ira ko 275,000 ko tamdaw cowa ko naifaloco’ay ko pitooran, o maforaway a tayni ira ko 92,000 ko tamdaw o Tinsikiw ko pitooran,100,000 ko tamdaw mitooray to Sa’etipay So’elinay Kiwkai, 500,000 ko tamdaw o Musulin.[1]
Tooren ko sa’osi i 2005 miheca, ira ko 23% a Roytin tamdaw paso’elin to Kawas, mahaop ko 53% tamdaw pakaso’elin iraay ko tadamaanay a ’icel no salo’afang ato ’Orip, 23% caay ka paso’elin to Kawas ato ’icel no salo’afang ato ’Orip.[2]
O Uposala Sikyo Etal (烏普薩拉主教座堂; Royrin a sowal:Uppsala domkyrka), i 1287 miheca a mapatireng, o aniniay a kiwkai i, i 1885-1893 miheca a patirengen. O ’akawang i, ira ko 118.7 laya’,o sakakaay i Skantinawiya konini a kiwkai. Yo patireng i, o kiwkai no Roma Tinsikiw, o pipacalokan to honti ato pitademan itini, ikor no Pisalof to Pitooran, o Kiwkai no Roytin ko maro’ay itini, anini i, o kamaro’an no Uposala Sikyo.
Pacefafay tilid (註釋)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]
[1] 《中國對外投資促進國別/地區系列報告-投資瑞典》 （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館），第三頁 - 於2007年7月10日查閱。
[2] 《中國對外投資促進國別/地區系列報告-投資瑞典》 （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館），第三頁 - 於2007年7月10日查閱。
[3] 瑞典地理概況 （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館），外語教育網-瑞典文化 - 於2007年7月10日查閱。
[4] 《中國對外投資促進國別/地區系列報告-投資瑞典》 （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館），第三頁 - 於2007年7月10日查閱。
[5] 移民大量涌入致瑞典人口终破千万. [2017-01-22]. （原始內容存檔於2017-02-02）.
[6] 《瑞典人口2004年-2007年每月統計數據》 網際網路檔案館的存檔，存檔日期2009-07-14.（瑞典文） - 於2007年7月10日查閱。
[7] 瑞典移民局，《Pocket Facts: Statistics on Integration》 （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館），ISBN 91-89609-30-1（英文） - 於2007年7月10日查閱。
[8] 瑞典移民局，《Pocket Facts: Statistics on Integration》 （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館），ISBN 91-89609-30-1（英文） - 於2007年7月10日查閱。
[9] 《中國對外投資促進國別/地區系列報告-投資瑞典》 （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館），第三頁 - 於2007年7月10日查閱。
[10] Landes, David (1 July 2009). "Swedish becomes official 'main language'". The Local. thelocal.se. Retrieved 15 July 2009.
[11] 《瑞典語不會成為官方語言》（Svenskan blir inte officiellt språk） 網際網路檔案館的存檔，存檔日期2009-10-14.（瑞典文），瑞典電視臺，2005年12月7日
[12] 《新聞公告：語言法壢今天生效！》（Pressmeddelande: I dag börjar språklagen gälla!） 網際網路檔案館的存檔，存檔日期2010-08-20.，語言委員會
[13] 馬爾摩的穆斯林 網際網路檔案館的存檔，存檔日期2012-01-13.（瑞典文） - 於2007年7月11日查閱。
[14] 《歐盟民意調查機構關於宗教信仰的調查報告》 網際網路檔案館的存檔，存檔日期2006-05-24.（PDF格式），（英文） - 於2007年7月11日查閱。
參考文獻[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]
- Mottoes of The Kings and Queens of Sweden. www.kungahuset.se. Royal Court of Sweden. [2015-12-22]. （原始內容存檔於2015-12-23）.
- ^ Norborg, Lars-Arne. svensk–norska unionen. ne.se. Nationalencyklopedin. [2015-08-06]. （原始內容存檔於2016-01-15） （瑞典語）.
- Befolkningsstatistik - Nyckeltal. Statistiska centralbyrån. [2018-09-20]. （原始內容存檔於2017-03-27） （瑞典語）.
- Sweden. World Economic Outlook Database. International Monetary Fund (IMF). April 2022 [2022-05-15] （英語）.
- Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC).
- Human Development Report 2019 (PDF). UNITED NATIONS DEVELOPMENT PROGRAMME. [2019-12-21]. （原始內容存檔 (PDF)於2020-01-18）
- Summary of Population Statistics 1960–2012. Statistics Sweden. [2013-06-09]. （原始內容存檔於2013-03-17）.
- Är svenskan också officiellt språk i Sverige? [Is Swedish also an official language in Sweden?]. Swedish Language Council. 2008-02-01 [2008-06-22]. （原始內容存檔於2014-02-06） （瑞典語）.
- Population Statistics. Statistics Sweden. [2016-01-21]. （原始內容存檔於2015-10-16）.
- 《中國對外投資促進國別/地區系列報告-投資瑞典》 （頁面存檔備份，存於網際網路檔案館），第三頁 - 於2007年7月10日查閱。