O saka’orip no ’Amis

O saka’orip no ’Amis (阿美族的日常生活)

O maan ko saka’orip no ’Amis.

Tona o foting ko saka’orip nangra iti:yahoo saka, mifoting cangra to malosaka’orip nangra. O romasato i, ma’araw nangra ko nika molengaw no panay ato hafay ato faliyasan i pela’ no dodang. Saka, cekiwen nangra a mipasadak a paloma konini. Ta pakayni tonini ko sapisakakahad no nipalomaan nangra. Saka, adihay sato ko kakaenen nangra. O roma a tayal nangra i, mi’adop cangra. O pi’adop nangra i, caay ko cilalosidananay to ’idoc ato pana’. Falasiw han nangra to kilang ko ’a’adopen a mipatay; ano eca i, ko’ko’en a mitekol to fokeloh. Adihay ko ’a’adopen itiya ho saka, mi’adop cangra to malo saka’orip nangra.

Yo misarakarakat cangra i palapalaan i, ma’araw nangra ko nikaenan no ’a’adopen a semot. Saka, mafana’ cangra to nika o mahaenay a semot ko nikarnan nangra a saan. Saka, tanamen nangra a komaen. Ano manga’ay a kaenen i, o mamakaen no tamdaw konini saan cangra. Ano caay ko kakaenen konini, ano saan cangra i, sawaden nangra a komaen.

Tinako sa, ano ma’araw nangra ko naikoran no ’a’adopen a komaen to konga i, tanamen nangra konini. Nga’ayay. Saka, palomaen nangra konini. Yo mato’asto konini a nipalomaan nangra i, kaenen nangra. Ta tanamen nangra a mitodoh to namal. Yo komaen cangra i, mafana’ to cangra to “O nga’ayay a kakaenen konini.” saan cangra. Saka, sakakaheden nangra a misaadihay a mipaloma. Onini koya konga hananay ato tali hananay.

O namal nangra to sapitodoh i, o felalac ato mapoheday a ma’icangay a samoro hananay a kilang ko sakaira no namal. Patateki’en konini a felalac ta masadak ko namal a matefo i pohed. Ta malikat. Mahaenay.

O namitanaman nangra a mitemtem a komaen i, ira ko mwarakay; sawaden nangra. Ira ko ka’esoay. Saka, sa’opoen nangra ko matiniay a mipaloma. Caay ka sahet cangra ao titi ato fotng ko nikaenan nangra. Yo mafana’ cangra to nika adihay ko mamakaen a talod saka, onini haca ko roma a kakaenen nangra. Onini haca ko roma a kakaenen nangra a ma’orip. Saka, marayray konini a tahanini. Saka, onini ko sakaadihay ko makaenay no ’Amis a masamaamaanay a talod.

O sakacicilah nangra i, o nialaan nangra i ma’icangay a ’ongco’ongcoyan to nano kinatapesi’ no tapelok. Ma’icang no cidal konini saka, onini ko cilah nangra.

O sakapitangtang nangra i, o podac no ti’aw hananay a kilang. Karkaren nangra ko sra a mipateli toya fadic no ti’aw. Paroen ko nanom ta masokedef koya podac no ti’aw. Ta todohen ko ‘adicaw a fokeloh a miparo i namal, ta marokerok koya nanom. Ta miparo to dating ano eca o titi ato foting, ta matangtang. Ano awaayto ko fa’edet noya fokeloh i, alaen a pasadak. Pakotayen to fa’elohay a fa’edetay a fokeloh. Maedeng kina tolo a mihaen i, maecak to.

O romasato, itni i pisarakarakat nangra a mifoting, mi’adop i, matama nangra ko makapahay a dihif. Itira cangra a pacarcar a maro’ a mipaloma’ toya dihif. Ano matamato nangra ko matinraay a makapahay a dihif i, itira cangra a malinah a maro’. Liyasen nangra koya talo’an nangra.

Yo matama to nangra ko kakahaday a palapalaan i, itira to angra a misakakahad to omah a matayal.

Nanoya, mikilim cangra to nga’ayay a pipatirengan to loma’ a sra. Ta patirengen nangra ko talo’an. Nikawrira, caayho pisatata’ang cangra a misanga’; pasamo ho.

Yo ’aloman to ko wawa nangra i, pararamoramoden nangra ko wawa nangra. Ta mangalay ko wawa nangra a micidek a ciloma’. Saka, padangen nangra ko wawa a misanga’ to malo loma’ nangra. I sa’ayaw i, itira saho cangra i fiyaw no mama ato ina a mipaloma’. Yo ciwawa koya wawa i, orirato ko tayraay i raayay a sra nangra a paloma’. Ta itira ko aro’ nangra. ’Aloman ’aloman sato saka, misakilikilim cangra to caayho ka tama nangra a palapalaan. Talatimol ko roma. Talaka’amis ko roma. Pakayni i rakat nangra a mi’adop ko sakapakatama cangra to kakahaday a palapalaan. Ta paitemek sato cangra a mikilim to nga’ayay a kamaro’an a patireng to loma’ itira.

Cimihecaan cimihecaan i, masaniyaro’ koya kamaro’an nangra. Sa’aloman sato ko tamdaw. Onini ko satapangan no kaciniyaro’ no ’Amis. O ngangan no kasaniyaro’ no ’Amis itiya ho, o nipanganganan no mi’adopay koni.

Tona malalok ko ’Amis a matayal saka, maherek ko tayal tono omah i, mifoing i ’alo ato i riyar. Maherek a mifoting i, malingad to a mi’adop. Pasacowacowa to ko rakat nangra a mi’adop. Saka, matama nangra ko makapahay masadafdafay a pala i, misatalo’an cangra tira a mi’id’id to tama’, ta pacena’ cangra a misaomah i taliyok no talo’an nangra a mipalom to kaolahan a kakaenen. Kalanipi’adop han nangra ko pikilim to nga’ayay a kalipalaan, adihay to ko tama’ nangra ato matatodongto ko romi’ad to pinokayan i, minokay to cangra i loma’.

Malalitemoh cangra ato widang, saka, itira to cangra a malalicalicay. Onini ko saka masasikafana’ to cangra ato masasiholol to cangra, onini ko sakanga’ay to nangra a pararamod to wawa nangra. Malo sapaomah to i wawa koya misaomahan nira a mi’adop, itira to ko wawa a ciloma’. Mata’elif ko pinapina a miheca i, masaniyaro’ to koya kamaro’an no wawa.

Mahaen saka lenak sato ko kamaro’ no ’Amis itini i pasawali no Taywan a masaniyaro’. O romasato, ira heca ko tahiraay i pasa’etip a mifoting ano eca i, mi’adop ko rakat nangra, saka, ira ko niyaro’ no ’Amis itira saan.

O sapatoor a sowal (補述)

I 1800 a mihecaan i, ira ko pakataminaay nani cecay ko Kalolin a Yapo hananay a kanatal a tayni i Taywan a tahacenger i wali. Ta paka’araw cangra to ’orip no Pangcah. “Aya: ko sakalecad niyam o ’Amis a tamdaw.” saan cangra a lipahak. Ma’edeng pakapito a polo’ a romi’ad cangra itini, saka malalicalicay cangra ato itiniay a ’Amis. Kona onini a tamdaw ko papasifana’ to iniyaro’ay nangra a tamdaw to matiniay a demak, ’arawhani, ranikay a madadoedo a mapatay cangra yo itiniho cangra, saka awaayto ko paparatoh to kakafit nangra ato itiniay.

O kacipinangan tonini a demak i, o lisin no Ridaw no Kalingko. To mihecahecaan ira ko pidemak nangra to lisin no tamina to sakacaaw ka pawan to nanitiraay i katimol a ma’alolay a tayni a saan. Sakapolongan to konini a lisin no Ridaw anini, ta itini a mapaheci to kina sowal.