O pinangan no 'Amis

O pinangan no 'Amis (阿美族的風俗與習慣)

原作者：高清興原詞條名稱：U Pinangan atu Nanaman nu 'Amis (阿美族的風俗與習慣) Nanu tu'as nu 'Amis awaay ku tilid, dengan u mata, u tanginga, u kamay, u wa'ay atu falucu’ nu tamdaw ku mafana'ay. Saka, adihay ku mafalahay a serangawan tu nanuliteng.

Iti:ya ho, ira ku cayay pipapaysu a pitilidan nu 'Amis, tudung kasa'upuan nu finawlan—Sefi(Talu'an), dadayatu ira ku mirumruman nu mi'afatay a slal a namal. Sa'upu'upu sa palitemek tu aru' ku masaslalay; ira ku mikituhay, ira ku mitulikay, ira ku miwikwikay atu mikaeitay tu tafukud. Ci falucu'ay tamdaw pasa tengil pasa nengneng sa itatihi tu dadayadaya, cila fana' satu. Anu eca i, tatuy tu ccay a talid tayra sa i luma’nu cima a matu'asay patuitu minanam, tahira kafana'an, caay pisaeli tu paysu.Mahaenay ku pinangan nu 'Amis a ka'uripan.

Adihay ku kaulahan afangcalay pinangan nu matu'asay, anu ha^min han sumuwal caay ku mamafilu. Anini haccaccay han aku pasadak tayra ka^minan nu pitilidan.

1. Saki Kaen
   1. Iti:yaho, 'alu:man ku paru nu ccay laluma'an, sadaken ku hemay a miteli i tapila’, u dateng sadaken misilsil i tipid kanca ira ku talingafuh hananay misanga'an a palu', patenas han i lawac nu dateng. Taliyoksa masa'irawraw ku kateli nu dating atu kamaru’ nu tamdaw. U matu'asay, fafahiyan atu kaemangay wawa manga’ay ci 'anengang mitahka; u kapah atu cacumikay tamdaw ma^min mahakakan. Anu mikuhaw, kakuy han ku siuy a mihelup, caka^ca pasunien ku pikuhaw, nawhani, caay kalecad ku pinanum atu pikuhaw.
   2. Ya awaho ku pingsiyang冰箱) i, hatiniay tu ka'aluman nu paru nu luma', mipacuk satu, tansul tu mipili’ku citudungay tu malu sasirawen, nawhani caay ka lecad ku kamay nu tamdaw itini a mahapinang. Uruma padeteng micirah tu kulang, tefu’, cahid, kudasing, paenu’ nu facidul…malu sapatala tu sa’upu nu salawinawina.
   3. Maherek mi'anip tu kasienawan, maedeng i saka 4 tahira i kapanayan saka 6 fulad, mifuting ku fa'inayan, tu dadaya mipsalil tu kakahongay(kuwaw), lafii minukay. Ta dafak caho ka taengad makanirtu pacefung i riyar a mipataruh tu tiked, maala ku fuwa, pakaala uluma tu kaciki atu cilinayay a futing. Itiyaho, tanu tamdaw han a mikadut, wa:ta ku ruray, saka, awa ku makahiay nu Payrang a tamdaw mikadafu tayni i 'Amis. Ya maalaay futing ma^min tapayen misa'id'id, matatudungtu paruen I cayna ta tating han i 'anungnung nu laluma'an, matakawaw nu takaraway a 'edu. Unian malecad tu saka tusa malu sapatala tu sa'upu.
2. Saki Ngudu

Nanuemangan ho ma^mintu mapalimu'ut tu suwal ku wawa nu Pangcah hananay,saka, pakinali ku kalangudu kangida’ nu Pangcah a tamdaw. Anu ira ku lafang taynu luma’misalama, maupuh mipa'icup mipanamal, mahrek i, anu udafak, caka^ca milicay “Maranam tu kisu?”, anu u dadaya “malafitu kisu?” sanay a salicay. Itira i lalan rumakat, ma’araw ku ci'inurungay tu karetengay a matu’asay, tansul a micaliw tu 'inurung caay ka palimu'uten.

1. Saki Salama

Tuna micamul ku Pangcah tu 'urip nu Holam, dengan unian ku kafukilan. Nawhani, nanuemangan mikilutuk, miki'alu^, mikiriyar; icuwa ku malawaay nu Pangcah. Saka malahaklungho tu Pangcah misalama awatu ma'araw ku kurur, ira patikul masataftaf tu ku pinatatuy. Anu talalutuk, u dating, dungec, kacumuli…ku maalaay, tala 'alu mikilim tu mamaala, tala riyar caka^ca mikilim tu kakiskisen tahira pinukayan nu kaput. Ira ku suwal nu ruma a fincadan, “Anu misalama tayra i palapalaan i, haklungen:itu ku Pangcah a tamdaw, hay^ca ka cahiw, ta minukay satu adihay ku sapaterung tu iluma'ay” saan.