O picalap no roma a punka to ’orip no ’Amis (2)

外來文化影響的阿美族(二)

Ono Dipong pikowan a demak. (日本人的統治)

Yo o Dipong ko mikowanay to Taywan itiya i, pa’epodeng no Dipong ko nailotokay ko aro’ a yincumin (misaPangcahay) a ma’emin a paloma’ itini ’enar, oni ko saka mapalasawaday no Dipong ko militafaday a demak, mapalasawad to no Dipong ko lisin no yincumin (masaPangcahay) a ma’emin itiya. Tona mapalasawad to no Dipong ko pisalisin to tafad saka, falicen no Dipong ko ngangan no kalikoda, pangangan sa to lisin no kalikoda i, o pinengneng to folad a lisin han nangra, o pipangangan no Dipong to nian i, cokimisay saan, papitooren no Dipong ko ’Amis to nangra a lisin ato mita’ongan nangra a kawas.

O romasato, mapatireng to no Dipong ko pitilidan, itira sa i tatya’angay a niyaro’ ko pipatireng nangra to pitilidan. Tinako sa itira i Kalingko ko cecay, i Tafalong ko cecay, i Posko ko cecay, i Falangaw ko cecay, i Singko ko cecay. O saki ’Amis a cecay ko nian a pitilidan. Tayra ko naniraayay a wawa no ’Amis toya pitilidan, itira toya niyaro’ cangra a milafin, ira to ko Payrangan a picudadan naitiya aca, nawhani, ira to ko tilid nangra. Ira ko pitilidan Dipong a tamdaw, saka, tolo ko kasasiroma no pitilidan. O no Payrang kono Payrang, o no Dipong ko no Dipong, sepat a miheca ko picudad no ’Amis itiya. itiya halo picudadan to no maomahay a mapatireng no Dipong. Itira i Kalingko ato Posong a mapatireng ko matiniay a pitilidan. ’Aloman ko mitiliday a wawa no ’Amis toya pitilidan. Nikawrira, pakoyoc ko romaroma saka, caay pakatangasa a mitilid.

O patodong no Dipong to saki no ’Amis a pitilidan, o pipakafana’ to wawa a mafana’ to tilid no Dipong. Nanoya mapatireng to i kasaniyaro’ ko pitilidan no ’Amis, itiya to a ’enem a miheca ko pitilid. Ta mapolong to ko ’Amis ato Payrang.

O romasato, ira ko pakatikamiay a pitilid no Dipong, i Dipong to koya pitilidan. Talacowa misakoli ko ’alomanay a ’Amis, nikawrira, ira ko papinapina a mitiliday to pakatikamiay a pitilid, o citangalay no ’Amis ko matiraay a malalokay a wawa no ’Amis.

O romasato, mapasifana’ no Dipong ko ’Amis a malasayhoay a misaloma’, ta itiya ko ’Amis a mitodong to no Dipong a loma’ patireng. Itira i Kalingko i ira ko tata’angay a kilakilangan i lotok ko pialaan to sapatireng to no Dipong a laleko a loma’, saka, mitodong ko ’Amis to no Dipong a laleko a loma’ a misanga’.

O piri’ang no Dipong to ’Amis. (日本人對阿美族的壓迫)

Tona malowid no Dipong ko Mancing (Holam) a milood saka, maala no Dipong ko Taywan kitakit mala no niyah ko pikowan. Tona o hongti ko citatodongay a mikowan saka, ca’edes ko demak no Dipong a mikowan. Caay paseka a mipalo to tamdaw, kalatayal han no imeng (tayring) ko pipalo to tamdaw a matiya ko pipalo to kolong saka, matalaw a ma’emin ko tamdaw a paka’araw to tayring.

Talacowa caay ka lecad ato Payrang ko Dipong a misafana’ to yincumin (Pangcah) nikawrira, ira ko no Dipong a romaay a demak a pisamsam. Pakaynien no Dipong i sata, paroceken no Dipong ko kahacecacecay a dafong a cisata saka, mapa’orong to karetengay a sata ko ’orip no yincumin (Pangcah).

O roma a demakan no Dipong i, palowaden nangra ko yincumin (Pangcah) a papisakoli, parariden no Dipong to folafolad a pakakotakotay ko kasacefacefang a papisakoli a mipalalan, lalan no cilamalay, ato misanga’ to copo i ’alo, ato mikarkar to pataminaan a minato, ato maomah to tefos no pisawanengan a kaysiya, ato romaroma a tayal.

Sacilifon saan i, isafa haca no kalitosa no lifon no Dipong. Tinako sa i, cecay ko pida ko no Dipong i, sepat a payso ko no yincumin (Pangcah) a lifon, hatira ko pisakakinih no Dipong to yincumin (Pangcah).

Minokay sato ko masakoliay i, mapakatayal haca no tayring (imeng) a papipadang to tayal nangra a misimaway (mikacaw). Awaay ko tatodong no lifon no nian. Awaay to ko no niyah a romi’ad to sakiliomah, saka, dokdok sa ko ’Amis a miliyas a talaomah ano eca i minokay i loma’ no tireng.

O romasato, yo ca’edes to ko kalalood no Dipong ato Congko itiya i, cang’ot to kakaenen ko sofitay no Dipong, saka, o sapaosa to sofitay ita saan ko Dipong i, patangic han no tayring (imeng) ko yincumin (Pangcah) a miala ko panay i ’ariri. Saka, nanoya alasimesimed sato ko finawlan to panay i sera no loma’, ’aloman ko macahiway a ’Amis itiya.

Matiya sato, o nia demak no Dipong a miala to kolong no yincumin (Pangcah) to malo kakaenen no sofitay a saan. O caayay ka pa’aca no Dipong a ma’emin ko nia mialaan nangra, saka, o mikokongay to ko nia demak no Dipong a mi’afas to dafong no yincumin (Pangcah). Tada mahapinang ko pisawaco no Dipong to yincumin (Pangcah).

O romasato a demak nangra, itini i pidakaw to cinamalay i, mali toloay rawang ko kasasiroma, saka cecay rawang, saka tosa rawang, saka tolo rawang a masiiked ko kadakawan. O no Dipong i, itini i saka cecay rawang, o no yincumin (Pangcah) a kadakawan i, i saka tolo a rawang. O makapahay a kadakawan ko saka cecay, o makaditay a kadakawan ko saka tolo.

’Aloman ko madakaway a yincumin (Pangcah) i saka tolo rawang, hinam han ko no Dipong a madakaway i, tatolo ko tamdaw, caay ka nga’ay a tayra i no Dipong a rawang madakaw ko yincumin (Pangcah). Ano ma’araw ko picomod iso itira i, mapalo kiso ato matefoc.

O roma i, o pitilidan no wawa. Mahaen ito ko pasakakinih no Dipong to yincumin (Pangcah), samatiya han no Dipong o Waco ko piharateng nangra to yincumin (Pangcah), saka, tada maacek ko Dipong a minengneng to tamdaw no yincumin (Pangcah).

Nao mahaenay ko mikowanay midipotay to ’Amis a mararid a saheto o tatiihay o mari’angay o mikokongay ato misamsam misakakinih, mipalawacoay ko demak nangra i ’ayaw to yincumin (Pangcah), saka mapeleng to a ma’emin ko nga’ayay a pinangan no ’Amis ato mapalapakoyoc ko ’orip ato macengel to nangra to tatiihay a demak ko faloco’ no ’Amis.

Saka, misamatiyatiya o Payrang ato misamatiya o Dipong a mitodong to tatiihay a pinangan nangra ko ’Amis.