O picalap no roma a punka to ’orip no ’Amis (1)

O picalap no roma a punka to ’orip no ’Amis -1 (外來文化影響的阿美族-1)

O demak no sa’ayaway a Holam (Payrang) a palafadesay to ’Amis a kiwiko. (漢人對阿美族人的教化)

Mapasifana’ no Holam ko ’Amis to sakacifonon a omah ato sakacilalosidan to sakatayal to fonon ato kalo lalosidan no loma’, saka, misafonon toya nika laomahan nira itiya ho, saka, kafana’an ko kasasiromaroma no adihayay ko omah ato caay ka hokowa ko omah. O caay ka kara’adop a tamdaw i, sah to i omah ko tayal nira, o kala’adopay a tamdaw i, sah to i pi’adopan nira ko pisaromi’adan, saka awaay ko romi’ad nira a maomah.

Yo ira to ko Holam i, iraay to ko kolong, itiya a mapasifana’ no Holam ko ’Amis a pakatayal to kolong a mikangkang ato pikarot to.

Itiya ho i, o nitenooyan to keliw ato faloko no ’a’adopen a cecay ko ca’edong no ’Amis. Yo ira to ko Holam a ciriko’ to kiradom ko Pangcah (Yincumin).

O romasato, pasifana’ ko Holam to sapisadateng ato lalosidan to sapitangtang to kaka’enen ato sakakomaen a lalosidan, o marad a lalosidan a ma’emin i, o Holam ko patayniay i Taywan. Tinako sa, o fonos, o kangkang, o pana’, o ’idoc, o nai Holamay a ma’emin. ta o Holam ko pasifana’ay i ’Amis to sapikangkang.

Awaay ko pipatirengan tono Holam a picodadan to sapasifana’ i ’Amis, o Holam ko minanamay to sowal no ’Amis to sapasifana’ i ’Amis a tamdaw to demak no maomahay ato sakanga’ayaw nangra a pipakafana’ i niyaro’ no ’Amis to kafana’en, itiya maledef i kasaniyaroaro’ ko pikalali’acaan, i ’ayaw no kaDipongan ko nia demak.

Nikawrira, caay pisanga’ to lalan to no cinamalay ko Holam itiya ho, awaay ho ko lalan no paliding itiya.

O pisamsam no Holam (Payrang) to ’Amis. (漢人對阿美族人的壓迫)

Na o awaayay ho ko mirawraway to ’orip no ’Amis itiya i, yo ira to a tayni ko Holam a micomod itini i Taywan, mafalic to ko demak no ’Amis. Nawhani, mipa’aca cangra to masamaamaanay a lalosidan no loma’ ato saka maomah a lalosidan ato kakimadan a tilid.

Mananam to ko Yincumin i, itiya to a misatapang a misafana’ ko Holam, tona awaay ko tilid no Pangcah (yincumin) saka, caay ka fana’ to pakayniay i sa’osi ato sadadoy (satingting), ato saditek (fakeciw). Saka, mala sakanga’ay no Holam a misafana’ a mili’etan ko nian, asimaan han nangra ko piala to ’aca. Itiya i, awaay ho ko payso hananay saka, o felac, o ’ayam, o fafoy, o kolong to kalali’aca, ano safanafana’en no Holam ko Pangcah (yincomin) i, caay ka fana’ ko Pangcah (yincumin) to nika o masafana’ay kako a saan. Mipatongal haca a mipafeli, hatira ko nika nga’ay no faloco’ no ’Amis.

Yo ira to ko payso i, caay ka fana’ to tatodong no payso. Ano iraira k nitatoyan a payso’ i, pinaay ko na mitatoyan ako a payso hakini? caay ka fana’ cingra, nawhani, tona awaay ko kafana’ to sa’osi a tilid saka, caay ka fana’ to hakowaay ko riraan. Saka, malecad to mapohaway a cidafongay ko Pangcah (yincomin), saka, itini a kafakilan no mi’acaay a tamdaw ko pisakomot misamangah ko pidemak no Holam (Payrang) ko pili’etan.

O micomoday i niyaro’ no Pangcah (yincumin) a mipatiyamay a Payrang (Holam) i, tangsol tangsol saan a macakat ko ’orip nangra to nili’etanan nangra i Pangcah (yincumin). O kananamon no Payrang (Holam) a misafana’ to Pangcah (yincumin) i, pakaynien nangra i pipakaen to ’epah a milasang ta itiya a pafeli to kangalayan nira a maamaan, ta hatiya ko ’aca han nira. Tona o malasangay to cingra saka, patedo sato a pafeli to payso. Caay pisa’osi a minengneng saheto o mihaenan no Payrang (Holam) ko Yincumin (Pangcah) a misafangah ko sakaci’etan.

Mangalef ko pisamangah to pipacaliw to payso, o satakaraway ko pipawawa nira to nipacaliw a payso. Yo maraod to ko pipatorodan i, hatiya a mapolong ko kiyam iso han nira i, cekok sato. Tona caay ka ’edeng ko nitatoyan a payso saka, itini a mali kolong, mali omah, mali loma’ ko yincumin (Pangcah).

Itiya to a mafana’ to demak no Payrang (Holam) saka, o tatiihay aca a tamdaw sato. Saka, pangangan han to cangra to Payrang (tatiihay tamdaw) sanay. Tona masafana’ to ko yincumin (Pangcah) saka, o nian to ko sakafalic to no ’orip no yincumin (Pangcah) a mitodong to no Payrang (Holam) a demak a misafana’ t no niyah a tamdaw, o Payrang (Holam) ko pasifana’asy to sa’osi no payso ato sadadoy (satingting) ato saditek.

Tinako, matosasowalen no mato’asay no ’Amis. Ira ko cecay a fafahiyan a Payrang, tayra i niyaro’ no ’Amis, o pa’acaay to saka dademak no malainaay no loma’. Ira i loma’ koya fafahiyan no ’Amis, dademak cingra to tayal no loma’ itiya. Ira ko nia fafahiyan a Payrang miraod pa’aca to dafong no fafahiyan a saka tayal. Nanoya, sadak han noya fafahiyan a Payrang ko cecay a rinom, “O nian i o rinom sapita’is to riko’, manga’ay sapitapid to kalo riko ko nian.” han noya pa’acaay fafahiyan a Payrang, minengneng sa koya fafahiyan no ’Amis i, caay ka samaan mimingay nasa ko harateng ningra, “Palada’ i?” han no fafahiyan no ’Amis. “Caay, pa’acaen koni.” “Mimingay i, ci’aca cinira?” itiya, sadak han noya pa’acaay fafahiyan a Payrang to cecay masatalodo’ay a marad, sowal sa “Na, cadiw han ko nian, mala rinom.” Harateng sato kina fafahiyan no ’Amis, aimaan a cadiwen saan, paca’of sa “Awaay ko sapi’aca ako.” Sowal han noya fafahiyan a Payrang, “Pa’aca han kako toya omah iso, sakafafalic no nia rinom.” Harateng sa kina fafahiyan no ’Amis, o rinom aca i, mafalic ko omah no niyah, mangahay kona Payrang sato.

O tatiihay ko harateng to pikowan no Payrang (Holam) saka, o tatiihay ko pilihiw to dafong no yincomin (Pangcah), o caayay ka lalen, mo’ecelay ko demak. O sakaawa to ko omah no yincumin (Pangcah) i, saheto o milihiwan i yincumin (Pangcah). Hatira ko nika tatiih no faloco’ no Payrang (Holam) saka, tahanini caay ka olah ko yincumin (Pangcah) to Payrang (Holam). Ira ko teli’I no yincumin (Pangcah) i Payrang (Holam).