O ilisin no ’Amis

O ilisin no ’Amis (阿美族的豐年祭)

I ’ayaw no lisin i, ira ko sowal no kakomodan i ’alomanay, sowal sa, “Ano ira i tamowanan ko citafaday ato na pakapatayay to tamdaw ato matayalay i katalawan, i kalingsesan a cifalihenaway ko faloco’ a tamdaw i, o papamalatamdawen kamo, saka, kasa’opo kako.” han nira. I ’ayaw no pipamalataw i, misaliway a ma’emin koya sasairen a tamdaw to tolo a romi’ad, halo cikawasay a misaliway to cecay a romi’ad.

O demak no pisair itiya i, alaen no cikawasay ko cecay a kohecalay a ’ayam to talangawan, itiya i masikawas i, papisekaken a mipangiha’ ko nia ’ayam ta matapal no Malataw ko pisair.

Oya romi’ad to pipamalatawan i, so’oten ko ciciw a fafoy, ta kidkiden ko nia ciciw a fafoy a mipadoka’. Ta’etaen cingra ta masoni cingra masadak ko remes, ta kidkiden cingra a patangsol a patayra i pidohdoan cingraan. O todong no sapato’aya patafang koni i Malataw a kawas.

Maherek to konini a demak i, manga’ay to ko nia nipamalatawan a tamdaw a mikapot i selal nira to demak no ilisin.

O pipatala a demak (預備期)

O nia ilisin hananay i, o tadamaanay a kalipahakan a demak no niyaro’ no ’Amis. Kinacecay aca to cecay a miheca a midemak to nia ilisin, o todong no satapangan no mihecaan no ’Amis ko nia ilisin hananay ato pina’angan to kinaira no omah a militod to kakaenen.

Ano maraod to ko kailisinan i, adihay ko tatayalen no finawlan a mipatala to kalipahakan no niyaro’ a ilisin. O mamiasik to lalan a ma’emin mihadimel , mi’adop ko kala’adopay a tamdaw a mipatala to malo kakaenen i ilisin. O caayay pi’adop i, mitefok (mipacok) to kolong ko malafiyaway, caay sa i, malininaay, ano eca o malaselalay, mipatala a ma’emin to titi.

O roma i, mipatala ko fafahian a misa’epah, malapalipaliw ko kaying a mitifek to panay, mipatala a ma’emin ko kalo loma’ to sapalipahak to lafang no loma’, mi’odawis to ’icep ato fila’, ato milipot to tamako.

O losid a malikoda (豐年祭的服飾)

Adihay ko tatayalen no finawlan a mipatala to saki ilisin no niyaro’, mipatala a ma’emin to losid a malikoda, o sasanga’en ko no fa’inayan a losid ato fafahian a losid.

Lipahak ko ina a mipatala to losid no wawa nira to kapah at okaying, nawhani, itini i kailisinan ko kapah a mihapinang to kaolahan nira a kaying, ano o kaying sato i, mahaen ito. Mihalhal ko ina ato mama to malo kadafo no loma’ ato malo pikadafoan no wawa.

O kapolongan a demak no niyaro’. (部落的活動)

Itiya i, masa’opo a ma’emin ko kasaselal, mikapot ko afedo’ay i, samamaay (samato’asay) no kalas no niyaro’ hananay, o cecay a ngangan i, sapalengaw. O cacitodong cingra citodongay to ta’ong a tayal, saka, o sapalengaw ko citodongay a mifetik a paratoh to lipahak no finawlan a militod to nano nip[akalemed no kawas no kakaenen. I taliyok no nia ma’emin ko finawlan, itiya ko sapalengaw a mitosir to rayray no tato’asan.

O romasato, papelo ko kakomodan no niyaro’ to sakailisin ato sakarikecaw no finawlan a lipahak a malikoda tangasa i paherekan.

Nanoya, satapang sato ko misaradaway a romadiw, taliyok sato ko kapah no nyaro’ a masakero i taliyok no kasa’opo no kalas no niyaro’ ato tapatapang no niyaro’. o cilosiday a ma’emin itiya to sakalikoda, romadiw ko kalas no niyaro’ to sapalipahak to kawas no tato’asan, ta mapolong cangra a mifetik a pakaen to kawas.

Itini i safaw lim a romi’ad no ikailisinan no niyaro’ i, ira ko kasasuromaroma no demak i kahacecacecay a romi’ad.

Saka cecay romi’ad i, mitelis (pikomodan). O nia pitelis hananay i, midonta o dadaya i, malikoda a makero. Nengnengen ko cicengelay a sassing no milikowatay, mahaenay ko pisariko’ nangra itiya. Makapah ko nisariko’an no fafahian, nengnengen ko a sassing – o riko’ no ka’amis ato katimol ato nica’edongan no mato’asay a saong.

I saka tosa a romi’ad i, mifila’. Midongec ko kapah to malo kakaenen nangra a cecay, caay pakaen i mato’asay, toya dadaya i, malikoda.

I saka tolo a romi’ad i, mirarar. O nian i, mitatoy ko mato’asay a fafahiyan to rarar a masakero, keriden nangra ko kaying a pakafana’ to kero nangra. O sapa’araw i mato’asay koni. Awaay ko demak no kapah to nia romi’ad, ta toya dadaya i, malikoda.

I saka sepat a romi’ad i, mi’afat, o nia pa’afat i, pifoting to dadaya, ta o nialaan nangra a foting i, o sakaranam, ta litemohen no mato’asay ko pinokay no mi’atefay a kapah, o sapakaen no kapah koni i mato’asay, ta o titi ko sapahacocop no ato’asay to foting i kapah, masaromi’ad a malikoda a tahadadaya.

I saka lima a rmi’ad i, marengreng. O pihalhalan to iraay a mipalafangay a kakitaan no kasaniyaro’, saka, mapatala to ko taheka to sapakaen to lafang. Itiya toya romi’ad o mamakero k kapah ato kaying halo mato’asay ato lafang a ma’emin.

I saka enem a romi’ad i, o pipahafayan. O nian a pipahafay hananay i, o tatodong no pipadang nira to tayal to sapakaen to ina ato mama, saka, nanitiya toya romi’ad i, itira sa cingra i tapang nira a loma’ a matayal, o no itiyaay ho a demak i, pakamihecaan, ano enem a folad, ano tolo a folad saan. o sowal no ina ko pi’arawan to sakahalafin nra i loma’ no tireng. O roma i, hatnien aca ko no miso a pipahafay han no ina, ta panokay han ko wawa nira i pikadafoan. Ta caay pisahalafin a mpahafay.

I saka pito a romi’ad i, masasipalafang. O nia romi’ad i, o pipaytemekan no tamdamdaw a mihalhal to lafang no loma’, toya romi’ad a mafana’ ko wawa to malininaay nira to faki ato fai. Toya dadaya i, malikoda.

I saka falo a romi’ad i, o pipatorodan to kowang. Nawhani, i ’ayaw no ilisin mapatoroday to no tayring i mikomoday to niyaro’ ko kowang, o nia kowang i, o malo sapi’adop ato malo sapitala to saki ’ada, saka, to nia romi’ad a mapanokay a ma’emin ko kowang. I ikor no ilisin i, manga’ay haca a miliyaw a micaliw to kowang no tayring.

I saka siwa a romi’ad i, misakaro’. O pipafa’edetan to nano nipatalaan to saki ilisin a ’osa’osaw no hemay.

I saka mo^tep a romi’ad i, pakarong. O nia pipakarong i, o pisairan no cikawasay no pisatapangan no fa’elohay a mihecaan, saka o pikoracan to finawlan atoniyaro’ ko nia romi’ad.

I saka safaw cecay a romi’ad i, o pihololan no kasaselal. Macacorocorok ko widang ano eca o selal i loma’ to nangra. Itini ko kapah ato kaying a minanam to nga’ayay a demak a militemoh to lafang a mihadimel.

I saka safaw tosa a romi’ad i, mararokod. O kalalifet no kapah a mararakod, ta mapakaolah to nitodohan a katol no kolong. Tasa a romi’ad ko nia kalalifelifet.

Saka safaw sepap a romi’ad i, o rarid to a malikoda. Matiya o hatiniay a lafin to dadayadaya ko demak a komaen to ’epah, pakinali, caay ka saan, saka tefocen nangra ko nangra a patelacay a tamdaw.

O rayray no ’olic no miki’eciway a malikoda. (領唱者歌詞順序和舞蹈)

O patosokan no kalikoda i, o pipacakat a pahemek to pidipot no Malataw to finawlan, saka, o nia pipa’olic a paradiw no miki’eciway i, ira ko kasarayray a madado’edo ko ’olic a miparadiw. Pakayni to nia pipa’olic no miki’eciway i, o papaca’of ko ’alomanay to olah a madipot no Malataw. Saka, mapolong a mapaca’of pakayni i radiw.

O rayray no ’olic i, mahaenay.

Saka cecay i, capa’ no wali.

Saka tosa i, sidsid no sasadak.

Saka tolo i, ’owang no salakec.

Saka sepat i, honahon nananoman.

Saka lima i, o polik no kapitan.

Saka enem i, talacay ciwirokan.

Saka pito i, o ’o’ol no ridarid.

Saka falo i, fo’is kakedalan.

Saka siwa i, lisan no sa’owac.

Saka mo^tep i, kowan no ’odacan.

Saka safaw cecay i, ’owang ni moyongay.

Saka safaw tosa i, moyongay tiro ’owang.

Saka safaw tolo i, ’owang to dekatay.

Saka safaw sepat i, sangayo no ngafol.

Saka safaw lima i, o eli’ to roroh.

O pipili’ no kaying ato kapah to kaolahan nira. (青年男女則喜歡的對象)

Mica’elay a ma’emin ko kapah to tafolod (dofot). O nia tafolod i, o aalaen no cifaloco’ay a maolahay a kaying i tisowanan, saka, ano malecad ko faloco’ is a maolah toya kaying i, ano mitengteng to tafolod iso koya kaying i, tangsol han a mipafeli cingra, ano caay pafelien iso to mitengteng i, latek awaay ko faloco’ ningra i takowanan o sasaan koya kaying a masaemer. Saka, pasayra to i roma a kapah ko faloco’ nira a mitengteng to tafolod.

Yo ira ko mitengtengay to tafolod iso i, hapinangen ho a minengneng koya kaying, ano awa ko faloco’ iso toya kaying i, patedo aka ka saan a mipafeli i cingraan, latek mala sakatatiih namo ko pihaen iso.

O nga’ayay a pipahapinangan to so’elinay a olah no faloco’ no kapah ato kaying ko pipafeli ato piala to tafolod, saka, cihalamham ko faloco’ no ina ato mama. O mamitengil ko ina to kapah a wawa nira to mialaay to tafolod nira a kaying. Mahaen k pitengil no ina to kaying a wawa ningra to mialaan ningra a tafolod no kapah.

Ano mararid koya kaying a miala to tafolod oyananto a kapah i, o so’elinnay ko olah nira toya kapah. O roma a kaying i, safalifalicen nira ko piala to tafolod no kapah, saka cecay a romi’ad i, o nia kapah, saka tosa a romi’ad i, irawan to a kapah, saka tolo a romi’ad i, o romaay to a kapah, ’emin han ko tafolod no kapah a miala, saka, mafana’ to ko kapah to demak nira i, miliyas to ma’emin i cingraan. O matiniay koya marawraway ko faloco’ a ma’otitay a kaying hananay.

Ira ko mahaenay a kapah. O roma a demak no kapah ato kaying i, yo malikoda ko kapah ano cima ko kacifaloco’an iso a kapah i, i tatihi nira kiso a mikiting a malikoda, ano ira heca ko roma a cifaloco’ay toya kapah a kaying i, mikiting i tatihi no sa’ayaway a kaying, ano papina ko cifaloco’ay toya kapah i satisil saan a ma’emin i aikor noya kapah.

O awaayay ko maolahay a kaying a kapah i, sacecay saan cigar a malikoda, itini a mangodo ko ina ato mama noya kapah, tona awaay ko mikitingay a kaying i wawa nira, saka o loma’ to nira ko mihinomay ato pasifana’ay cingraan.

Pakayni i tafolod ko lalengatan no kalaholol nangra.