O Pangcah a tamdaw

nani… a masadak Wikipedia

O Pangcah a tamdaw (阿美族)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

'Amis hananay sanu hulamen i, A-mi-s(阿美斯) saan. Tatudung nuna suwal i, “ka'amis”(北方) sanay. Nawhani, iti:yaho tayni ku Holanta i pasawali mikilim tu ^kim, kamalu'an nangra i niyaru’ nu puyuma; tatudung saan ku paniyaru’an nu Pangcah i saka’amis nu Puyuma, saka nanam satu maala mipangangan tuna ’Amis hananay a ngangan tahanini.

Pakaynien i suwal nu 'Amis tu tireng i, "Pangcah" saan ku kananaman a pasuwal.'Amis hananay i, u sapipulita tu ‘ingay(方向) nu tireng; matiya u Lidaw i ka'amis nu Fata'an ku niyaru’, caay kanga’ay nu Lidaw a mituru’ ku Fata'an a pasuwal u ’amis kami u timul kamu; pangangan saca tu ngangan nu niyaru’, nu ngasaw, kanca u “Pangcah” sa pasuwal.

Taywan Yincumin a finacadan, u Pangcah ku sa'alumanay a tamdaw, ma^den ira ku 18 a 'ufad. Na itiraay i Kalingku talatimul, pakalaelaed nu lutuk i nuetipan atu mililisay tu riyar nu sawalian, pacamul han tu itiraay i Palidaw nu Pingtong, sahtu maru’ay i dahtal, ^ca ka papina ku maru'ay i lutulutukan. wa:ta ku kakahad a masilsil ku finacadan nu Pangcah, saka adihay ku kasasiruma nu caciyaw, lusid, pinangan atu minanaman tu masamaamaanay a demak. Caay ka 'a'ida'ida ku Pangcah hananay a tamdaw, palitemek sa midimukus tu niyaru’ nu hakaccaccay, ka Dipungan satu ta masasalama a mihulul tu rumaay a finacadan .

1899 a mihcaan, u Dipung a tamdaw ci Ino Kanoli(伊也嘉矩) mitiliday tu "Demak nu Taywan Pancing” sanay a cudad, tusil han nira mikadkad masalalima ku kasasiruma nu caciyaw nu Pangcah (1)Palidaw (2)Puyuma (3)Pakariyaray (4)Taluwadaw (5)Sakilaya. Unian ku miduyduyan nu 'alumanay a tamdaw mituur, mahapinangKahmaw tu tayalen.

U tu'as nu Pangcah, pakawinaay ku pisilsil tu teluc atu misangasaway, u fafahiyan ku maru'ay tu luma’; mamikadafu ku fa'inayan, u fafahiyan ku mamicada tu dafung nu liteng, u fafahiyan saca ku malu sa'ayaway, kaikur itu a masa'usi ku fa'inayan. Lala’ saho ku fafahiyan tu sarakat, matu'astu saan ku sa'usi, misakimukimur tu sapataluma'an; anu mahakakumes ho ku fa'inayan, miliyas tu luma’ a mikaput tu slal i sefitu mafuti’.

Itiya tu a minanam tu demak nu finawlan atu sakalatamdawaw. Makatatulu ku mihcaan patireng tu ccay selal a masakaput, mitala tu tulu mihcaan ta macakat, haen saan tahira i “mama nu kapah” ku sakakaay, tudung mamitamurung tu masamaamaanay a demak nu niyaru’ atu mifacu tu likakawa nu niyaru’, itini a matu’as ku falucu’ nu fa’inayan, itini a mafana’ tu sakingudu^ tu cimacimaan a tamdaw. Saka u tayal nu luma’, mitifuk, miladum, miasik, mitangtang tu hmay, pakaen tu fafuy atu ‘ayam….sahtu u fafahiyan ku dademakay.

Kakafana’an samasuwalay a “Ilisin”(likuda) nu Pangcah i, u kasaslaslal nu fa’inayan ku tanengnengan; maherek ho mina’ang tu hafay ta patararikur han tu ccay fafuladan, maedeng i saka 7 tangasa i saka 9 nu fulad ku kalikudaan.Nikawrira, mapasifana’ nu “Payrang’(滿清) a mi ’anip ku pangcah i, u panay tu ku tanengnengan a miktun tu rumi’ad.

Itiya ho, adihay ku tata’ongen nu matu’asay a kawas, nikawrira, matini sahtu u misa Kelistoay(基督徒) ku ‘alumanay, awatu ku cikawasay(巫師) malahdaw tu ku kakitaan atu kasaslal nu kapah i niyaru’. Ruma satu, matiya samihecahecaan saan ku kaluwan nu kapah atu kaying a mikihatiya a malikuda.

Miharateng tu sapatirengaw tu fangcalay parur atu sakanga’ay nu ’urip nu wawa tu ikur, kakifdafda’ satu tayni i tokay a misiyakay; ci'icelay i mi'aca tu luma’, u cangu'utay ho i, hadidi sa a micaliw tu luma’ nu tau. Nikawrira, kafaheka'an a demak i, ya caayay kalalecad ku niyaru’ tu 'aya'ayaw i, sa'upu'upu saan a malafiyaw i tokay.

Kakahemekan ku matiniay a kasa'upu nu mita finacadan, nika ira ku ccay a kacalemceman a demak; tayni i pisiyakayan nangra i, sahtu u nu kuwaping ku sakacacawi, anu i luma’ tu mahaenay tu ku pinangan. Nengneng han ku kapah atu kaying, u mitiliday ho a kaemangay a wawa, licay han sahtu u “puctaw”,(不知道)ma "^tuy”(對) ma“putuy”(不對) sanay ku caku, nucilacila satu mala “Tangafulan”(漢人) itu ku tluc nu Pangcah, malahdaw ku caciyaw,caayay ku mamatira haw? [1]

  1. 高清興. (2011). Wikipedia 維基百科 族語詞條試寫─原住民族語詞條 2011作品集. 教育部.