O Pangcah

nani… a masadak Wikipedia

O Pangcah (阿美族)

O kasafinacadan no yin-co-min itini i Taywan o sa’alomanay ko tamdaw no Pangcay, tangasa i 2003 a mihecaan a misa’osi sepat safaw a ofad ko tamdaw, o kalaklak itini i Kalingko, Posong no lotok masa’aloay a dafdaf i saetip ato masadafdafay i pasawali, ira ko salong a tamdaw malaklak i Pin-tong mingataay to riyar. kakahad ko nika laklak, orasaka kasa’etal a sowal, o losid ato pinangan a ’orip ira ko kasasiroma, papaytemek sato ko kasaniyaro’, caayay to katati’er, tangasa to ka Dipongan to ta cifaloco’ to malalacal to roma a niyaro’.

Itini i kinana’ang a tilid, ci fenekay no Dipon ci 鳥居龍藏 a tamdaw masilsil nira kita o Pangcah ato roma a finacadan no Yin-co-min, itira nitilidan nira a codad i 1897 a miheca“ No dita’ nisangaan no pasawali no Taywan a Pangcah ” sanay a codad, o talawadaw a ’alo Siwkolan ko sasifo’an, makilatosa satimolan ato sa’amisan a finacadan, 1899 a miheca, itira to i codad ni 伊能嘉矩, 栗野傳之丞 i “ O tamdaw no fansiya no Taywan” matilid i laloma’, maliyaw masakilac ko Pangcah, ira to ko Palidaw Pangcah, Piyoma Pangcah, Pasawali a Pangcah, Siwkolan Pangcah, Cilay(奇萊) a Pangcah makilalima kofinacadan no mita o Pangcah.

Nika ira ko patoor nira a sowal, onini pisilsil a misakilac, edeng o sakafangcal aca mifana’ ato saka ngaay aca pakafana’, awaay ko so’elinay paranaan to pakayni i no fenekan a sowal. nikaorira hatinien ko pisilsil misakilac madenga’ ko ikoray ci fenekay a mikinkiw.

Misa’alingayay(母系氏族社會) nano to’as a rayray ko Pangcah, o fafahiyan ko citodongay to loma’, mikadafo ko fa’inayan, o fafahiyan ko mamidotoc to laloma’an, sapater to ko fa’inayan. O sa’osi to fafahiyan cekah ho malala’ ko fafahiyan o mato’asay to ko sa’osi, mangaay to masowal to sakaciramod. O fa’inayan to i minengneng to kacikomes, ta pacomoden to i pakarongay a selal mikonglin. Midoedo to lekakawa no niyaro milayap to sepat tangasa sakafalo a miheca ko pikonglingan, patangicen papiliyas to loma’ mikapot ato roma a pakarongay i talo’an a mafoti’(talo’an/ adawang/soraratan/ sefi) milayap to masamaanay, tangasa kaleponan a mikoling, ta tadafa’inayan to o kapah to han a pangangan, o todongay to tanestesay ci’icelay to a kapah. Mapangangan to mapacomod i kasaselal, misatapang to mitamorong to tatayalen no niyaro’, mangaay to mikilim to kaying. Orasaka, manmaan a demak no loma’, no ngangasawan, o sakakaay a fafahiyan no loma’ ko mamiketon, o sakipapotal a demak, kapolongan no niyaro’ a demak ato sapifolaw, no fa’inayan to a todong koni tatayalen.

O tadakafana’an no tamdamdaw o “ilisin” no Pangcah, onini to satata’akay a salisin “ o selal ” ko ta’arawan, oni mitoor to kaherek to milidong to hafay ikor no cecay a folad, itira i sakapito a folad tangasa i sakasiwa a folad mireko to ilisin, i teloc to no kaholaman, o panay to ko palomaan, mafalic to ko palomaan, o kaherek to mipanay ko pi’arawan, ta mireko to sakiilisin a demak.

Nano to’as pitooran to kiyokay i, mapapinang to masilsil ira ko no ’adingoan a pato’aya, pakaso’elinay to adihayay a kawas ato no tato’asan a pakaso’elin malikatolo, o cikawasay ko cacitodongay anca o tomok, o kasaselal tolo ko mirekoay to manmaan a demakan no Pangcah.

Nano itiniay masadafdafay paloma’ ko Pangcah, saikoray to no kaholaman sa’aloman sato ato roma a finacadan malalacal, i sasifo’an no 1970 a miheca, mafalic to ko kicay no Taywan, ’aloman to ko Yin-co-min miliyas to to niyaro’ tayni i tokay mikilim to saka’orip, malasakaira to ko no tokay a Yin-co-min, nengneng han o Pangcah ko sa’alomanay a tamdaw.

’aloman ko tadamaanay a tamdaw no Pangcah, mato ci Mahengheng, ci Maysan a tamdaw, mangalef ho ira ko hakasi ato cifo’isay a safitay, i kadipongan ho ira to ko micomoday i Dipon miyakiw, malaciparena’an ko nika fangcal no yakiw itini i Taywanm.