Lifok 'Oteng

nani… a masadak Wikipedia

Lifok 'Oteng (Huang koy-caw, 1932 – 2019 miheca 4 folad 7 romi’ad), no Taywan Posong Singko Sa’aniwan niyaro’ ’Amis a tamdaw, tilid no romi’ad, misiyasing, mihoped to nalacolan, nikingkiwan tilid, likodo.., mihoped to nalacolan no tirengan ’orip a tilid, misa’icel mihoped ato mikingkiw to ponka no ’Amis.

Lifok 'Oteng
kasofocan 1932 miheca

Pikowan no Dipong to Taywan Posong Singko citodongay

kapatayan 2019 miheca 4 folad 7 romi’ad (86-87 miheca) Taywan Posong Makay paisingan
kitakit Dipong kitakit (1932-1945 miheca)

Cunghuaminko (1945-2019 miheca)

tayal Misacemoday, Ladiway, kingkiw to finacadan
Pacihofi Yincumin tilidan a tadamaanay (2001 miheca)

Patoloan yincuminco tadamaanay (2019 miheca)

pitooran Lu sen-paw

Ka’emangan 幼年[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

1932 miheca, i Sa’aniwan niyaro’ ko kasofocan ni Lifok. I pikowan no Dipong misawad ko laloma’an to kacitodong to sikawasay lekakawa, mipalafoay to laloma’an o cacilafo ko loma’ han no sikawasay, itiya mapangangan to Lifok, tatodong o “nipodpodan” sanay, o pisakahemow to pilafo no tato’asan.

Ci Doing kina lima ciramod, saheto mapalimangta’ay ko kaciwawa, tatosa ko ma’oripay mato’as. Ka’emangan mitilid i pitilidan (Folalacay) misawad, nanoya tayra i Madawdaw i loma’ no Dipong masatofang, 1944 miheca 4 folad, nai lotok mikasoy minokay i pitofangan a malalisan, malifawa ko kawanan a cepi’, saka tosa romi’ad mapanokay i loma’, tahira i loma’, mangalef ko kaciadada a masafena’ ko olat no cepi’, o saka ’ifecang no wa’ay, o tokos masokedet ato mado^eng ko kawanan a tangila.

Papi’edawen ko sikawasay o nano lafo to no kawasan adada saan, pado’edoan a misair, caay ko mamanga’ayto, nanoya o sangasaw pangangan to roma a ngangan i cingraan to “Oteng” ahan, todong o mapatayay tireng. O misakacaway ko finawlan no ’Amis, caay ka nga’ay ningra mikihatiya, saka o sasafa:ay masararemay i niyaro’ a tamdaw, o misa’alingayay no ina ko ’Amis, o kararamod mikadafoay ko fainayan, o mapi’erasay ko tireng ningra, o makatawaen ko caay ka cifafahi. Sacisowal sa cingra do’edoen to no ’Amis a pinengneng, o tadancaay a tamdaw, caay ko fainayan.

Adada 生病[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

Itiya masararemay ko isingan no niyaro’, saki adadaay no ’Amis tamdaw ira ko ka’odangan a lisin, tinako caay ka nga’ay miceno’ to nanom mingingoy, caay ka nga’ay mileceng to fokes ato milikanoos, caay ka nga’ay no kafokilan tamdaw a miosa ato wawa. Mata’elif ko saka 3 mihecaan to kawakang ni Lifok, mico’ay ko ina to lisin no to’as, pangingoyen cingra ato yatyaten no ina ko tatirengan[3]. Itiya mitilid i Kaliko to sakalasingsi ko kaka ci Lay ko-syang, ka Dipongan malamikantokay a mama no niyaro’ ci Si tin-co, milonok cangra malasingsi ni Lifok.

O saka tosa a kaka ningra, yo 21 ko mihecaan mapatay i Cungko Santong Cingsiangsen.

7 mihecaan ko tadanca ni Lifok, 1951 miheca 3 folad 5 romi’ad, no Dipong, no kowaping palamlam ko pitilid minanam to Loma a tilid, sa citilid to “40 miheca 3 folad 5 romi’ad, mato’em ma’oraday romi’ad. Maherek maranam, mafecol ko tiyad, mikonga ko ina, milingato kako a misanga’ to ica’ic a honi, tangasa i herek no lahok 4 ko toki…”, o nian ko sa’ayaway a tilid no ’orip.

Kaadadaan i, o fai ato faki macacorok to dadayadaya mihinom to rarom no ina, i kafoti’an ci Lifok o nian ko saka pakatengil mafana’ to no to’as a kimad ato radiw sahacecay han mitilid[4]. I kafoti’an, minanam to tilid pakayniay to sici, yiso, likisi, kiwiko, radiw ato masamaamaany a tilid, mihirateng dengan o fana’, kacipono’ ato sakafana’ pasowal ko saka’orip saan to.

Piadahan to adada 養病[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

1953 miheca, manga’ay to ni Lifok ci cokor talapapotal[3]. Itiya nao nai Hilongcyang ko kahiceraan

no Paylenwayfang patenakay tayni i Posong mikihatiya to Yincumin patenakay[6].

Patenakay 傳教[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

1964 miheca, mikihatiya ci Lifok to mitilidan no Sen Nohan to nano Paylenwayfang patenakay pitilidan, itira cingra a minanam to sakisalalan ato pakayraan, saka sakiikoray ningra manga’ay ko pilosimet to rayray no ’Amis finacadan. Itiya mapatoror ni Tawasi (Yaw pinyi) o Holan tamdaw, malapatenakay no Tingsokaw, minanam to sifana’, misatapang midemak ato misoped to likisi no niyaro’, sowal, radiw, lekakawa no niyaro’ ato pinangan.

Itiya tayni ko romaay kitakit a simpo saki todong a kiwkay a pikihatiya tiliden, ci Lifok mafana’ a misasing, misasingan nira mata’elif ko 500 a milomo nihopedan[1]. Mapadang haca ci Ka’otoan (S Taynan) simpoan to palaLoma a tilid to Fangcalay Cudad no ’Amis a sowal. O roma, i ’ayaw i kaciadada ni Lifok i kafoti’an, masafaloco’ ko fana’ to sapihopedaw to pasadakan, tikami, sata, sapina’ang to payso, mipalayapay, kamok, ato sapikihatiya to masamaamaanay sapilifet, saheto o nihopedan ningra, tinako ira ko cecay 1958 mihecaan a pafilongan a kamok, laloma’ ira ko “ano hakowa ko piliyaw ni kaka minokay”, no ’Amis a radiw, no Italiya a ongkak, pahapinang to itiya:ay ho a picomod no punka, o kamok nia mifayolingay ci Lifok, kowaping ngangan “Huang koycaw” .

Finacadan kingkiw 民族所[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

1974 miheca, na mapatay ko ina ni Lifok ci Doing, sacecay sato cingra tayra i Taypi malingad[1]. Itira i mipata’isay kaysya matayal, nikawrira sakifana’aw, mararid cingra tayra i Sakakaay yinciwyin mikilim to kakotilid.

1982 miheca, itiya no Dipong a hakasi ci Ma yinwu a pipakayakay, ci Lifok mala o Sakakaay yinciwyin no finacadan mikingkiw a mipadangay, o dam ani Lio pinsiong, roma milihedak to saki no tamdawan nilosimat to nisolapan, nanoya pahapinang to nitilidan no tireng mihapiw. O malawamaay ci Ma yinwu aci Ma yintong, mikingkiw to no ’Amis finacadan. Niyaro’ no Sa’aniwan ira ci Ka’ongto (S Taynan) ko midamaay, o kero, radiw, ca’edong no ’Amis no Kalinko an Posong i pasawali a niyaro’ samarocokay kanga’ayan[8]. 1988 miheca, pakayni ci Lifokan mapadama, 1986 miheca i niyaro’ ni Sa’aniwan o pialaan to no ilisin no ’Amis i Sakakaay yinciwyin no finacadan mikingkiw nipasadakan, mapacomod 20 ko nihopedan[10].

Tongkowanco 東管處[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

1990 miheca, 7 miheca ci Lifok i Congyinyin, ikor tayra cingra i Pasawalian kitakit pisolapan to pala a citodongay, parocok to no ’Amis finacadan saki punka a pasadakan.

1995 -1998 miheca, mapatoro’ cingra to tongse no caytanghocing kitakit punka yiso kikingkay. Kai Tongkoancoan i, malaheci ko “No to’as punka no ’Amis finacadan”, “Radiw no kaemangay no ’Amis finacadan”, “Ka’eso’ay kakaenen no ’Amis”, “O fangcalay ilisin no ’Amis”, nitilidan. 1995 miheca, ci Lifok ato ci Panay Kosoy makomod cangra, o Soycin likoto ko pasadakay to 5 falod to radiw no Sa’aniwan niyaro’, o cecay i “o radiw no ina”, tosa ko “radiw no ilisin”, cecay ko “radiw sapimisa”, cecay ko “misadatok ci Lifok”, cecay i o Sonyi yincumin pi’arawan ko micokeray a pasadak. 1995 miheca 12 folad 26 romi’ad pihapiwan, sowal sa cingra “wata: ko halafin no mihecaan ko pisafaloco’ nanay onini a sakipunka a dafongan, o saka lacecay no Payrang ato yincumin, caay ko kalatakecan, o saka lacecay mira’oy a miki’araw. Todong nonini pakapi to “Fangcalay Sa’aniwan”, i laloma’ ira ko 70 a sasin to nihopedan ni Lifok, i 1960 mihecaan a ilisin, 1965 mihecaan pisacepo’ ato 1975 mihecaan paka’oraday, ato nicokaan pasowal ni Lifok, pahapinang to naitiya:ay a kafafalifalic no Sa’aniwan a niyaro’ .

Kalitengan miheca 晚年[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

1998 miheca 7 folad, misawad ko tayal i Tongkowanco ni Lifok, caay ka ciramod, awa ko wawa, ya o nitahidangan ko tayal ningra, awaay ko sapadafoh to pisawadan[3]. I ’ayaw sapilaheciaw mitilid to rayray no ’Amis finacadan, o sapipanengnengaw to tokayay ato niyaro’ay a kapakapah, kalimelaaen to nipainian a sowal to nano nitayalan ningra to saki no ’Amis, mangalay kasafinacadan ira ko matiyaay to no ningra a matayalay, I kasafinacadan ira ko kasasipaini, masasiladaay, itiya awaay ko kakangodoan minengneng to rayray likisi no Yincuminco. Micaliw cingra to i co’eday loma’ i Posong to kadademakan “Koycaw punka kadademakan” , tona romi’adan misanga’ cingra to rayray no ina “Ina – o cidal ako: ni Doing a ’orip”.

2001 miheca 8 folad 4 romi’ad, mapakaolah to saka 2 lekad no Conghua tosiya yincumin wensi satadamaan wenyi a kompay ci Lifok[7]. Nikaliteng to ni Lifok sacecay sa cingra maro’ i Tonghay loma’ i Posong, misi’ayaw to riyar ko sasingaran no loma’, manengneng ko dadahalay riyar, o saka tango’or ma’ilol to Sa’aniwan niyaro’.

2014 miheca 6 folad 14 romi’ad, Koli Taytong daykako 103 lekad a misawaday, patamohongan ci Lifok to kacingangan no hakasi to nano painian no Taytong daykako, o Puyomaniyan a finacadan ci Son ta-coan hakelongen ko 100 mihecaan no ina ci Son koyhua mikihatiya, mapatamohong to hana no Puyomaniyan ci Lifok.

Mapatay 去世[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

I satelocan no 2018 miheca, ci adada to no ’alotidan kang micomod i isingan ci Lifok, milalad tayra i roma a adada, 2019 miheca 4 folad 7 romi’ad mapatay i Makay isngan i Posong[14]. Oya folad 13 romi’ad, itira i Posong pitademan toya i, o tapang no Posong ci Raw cinlin mipatahepo to fayfay no Posongan, o yinminhuy ko patodongay to saka tolo a yincuminco tadamaanay a kompay[15].

Niwikwikan 作品[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

Malatosaay ko niwikwikan ni Lifok faki, midotoc to “ ’Amis punka painian palongan tilid” masiiked.

Tilidan 書籍[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

1. “Toloay tilid nidemakan a lekakawa no ’Amis i Sa’aniwan”.

2. “Ina – o cidal ako: ni Doing a ’orip”.

3. “Toloay tilid nidemakan a lekakawa no ’Amis i Sa’aniwan”, ci Hoang sienwuy ko miwikwikay.

4. “Matalocay kako to 10 miheca”.

Kasalekad a tilid 期刊[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

1. “Pasifana’ to kero no ’Amis finacadan”, Taywan ’arawan, 40:1 min 79.03 felih 79-90

2. “Aniniay radiw no ’Amis finacadan”, Sanhay punka tosa foladan 21/22 min 89.03 felih 71-80

Pinangnangan 參考資料[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

1. Ciang congmin. “Nipodpodan”, masofocay i lawac niyaro’ no Sa’aniwan, paitilidan ko pihapelaw to pilafo no adada…. Lienhepow. 2001-09-09 (kowaping-Taywan).

2. Se Mayhuy. Lifok Mirayrayay to punka no ’Amis finacadan. Lienhopaw. 2000-06-21 (kowaping-Taywan).

3. Cuang Cecien. Ma’oripay no Sa’aniwan a rayray ci Lifok. Cungkosepow. 1998-08-02 (kowaping-Taywan).

4. Ciang congmin. Midotocay to kimad no ’Amis. Lifok o mikomoay to faloco’ no to’as radiw ato lisin ci

Lifok. Lienhopaw. 1988-06-10 (kowaping-Taywan)

5. Tien Cinsiong. Matalocay kako to 10 miheca ciadadaan miwacay to kafadesan ’orip no ’Amis mitiliday ci Lifok ’Oteng romi’adan tilid marina’ ciadada ka’emangan no Dipong kowaping Loma nitilidan to no ’Amis a ’orip kafafalifalic a rayray no Sa’aniwan niyaro’. Lienhopaw. 2000-06-08 (kowaping-Taywan).

6.Wangcokoy. Saikoray no Notimolan kalokanatal a finacadan a kafana’an-roma kitakit a Simpo. Lienhopaw. 1995-09-30-10-02 (kowaping-Taywan).

7. Se Mayhuy. Conghua tosiya yincumin wensi satadamaan mincen a kompay marariday mitilid ci Lifok

satadamaanay to ’orip no ’Amis finacadan. Lienhopaw. 2001-08-03 (kowaping-Taywan).

8. Hung Cenko. Ka’ongto (S Taynan) Simpo patireng ko kociwsiya i niyaro’. Cungkosepow. 2002-03-04

(kowaping-Taywan).

9. Song Tacoan. Tilid no Talowan lahengangay a padongipong. Lienhopaw. 2000-08-31 (kowaping-

Taywan).

10. ’Amis a finacadan Miliyaway a radiw i kailisinan. Lienhopaw. 1988-07-06 (kowaping-Taywan).

11. Lay Cianin. “misafa^elohan a matelangay radiw” o radiw no ’Amis finacadan i Sa’aniwan matilid. Lienhopaw. 1996-01-06 (kowaping-Taywan).

12. Pan Kang. Soycin pasadakay radiw no ’Amis finacadan i Sa’aniwan. Cungkosepow. 1995-12-27

(kowaping-Taywan).

13. Se Hongci. 103 lekad a pisawadan Patamohongan ci Lifok (Huan Koycaw) to kacingangan no hakasi

Yi cungkoang pakatawaay papelo. Lienhopaw. 2014-06-15 (kowaping-Taywan).

14. Bunkiatr Katatrepan. Mi’oripay to punka ci Lifok (Huan Koycaw) mapatay to mihirateng to mato’asay

satadamaan no nifana’ay. Yinsesingpon. 2019-04-09 [2020-04-28] (kowaping-Taywan).

15. Huan Mintang. Patono to mi’oripay to punka ci Lifok (Huan Koycaw) mapatay yinminhuy patodong to saka tolo a yincuminco tadamaanay a kompay. (kowaping-Taywan).

16. Cen Silin. Miwacay to kafafalifalic no ’Amis a niyaro’ ci Lifok (Huan Koycaw) Matalocay kako to 10 miheca mapadang no wencifa mirina’. Cungkosepow. 2000-05-14 (kowaping-Taywan).

17. Yo Congkong. Mi’oripay to sowal no ’Amis finacadan ci Lifok (Huan Koycaw) mapatay mipatahepo to fayfay no Posong Mipodongos to wensikak no yincumin. Lienhopaw. 2019-04-14 (kowaping-Taywan).