Lalood no Madawdaw

nani… a masadak Wikipedia

Lalood no Madawdaw(麻荖漏戰役)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

Itiyaay i 1911 miheca a lalood no Sawali'an 'Amis a tamdaw ato tayhin no Dipon. itini i Posongay kowan no Dipong o sakakaay konini a kalalood. Itiraay i Paimengan no Dipon i Folalacay orasaka, o "Cenkuwangaw fodfod" hananay no Dipon a pangangan,nikawrira o " Lalood no Madawdaw" hananay no 'Amis a pangangan, nawhanni, o kakita'an no Torik a niyaro' ato kakita'an no Madawdaw niyaro' ko milengatay a mitoker to Dipong to sapipaco'ay to pilokes no tayhing no Dipong to 'Amis a finacadan. Matiya toya i 1878 miheca pilood no itiraay i Cepo' a 'Amis to Kuwaping o polong no sawali'an a 'Aimis a tamdaw a mipaco'ay to nanipapotalay a mikowanay to sapipa'adingaw to finawlan ato sapidipotaw to niyaro' ato sera.

O kaloladay a 'orip no 'Amis(阿美族祥和的生活):[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

Cilamalay sawalian no Taywan

Do’edoen ko sowal no malitengay ato nitilidan, o na pala itini i Madawdaw o liomahan no Torik a niyaro’ itiya ho sanay, i ’ayaw no 300 ko mihecaan ira ko tata’angay a cunami(langod) ma’emin a malenlen no nanom kalo pala, o maamaan to sahetoay a mafadi’ cowa to ka nga’ay a kalaliomahen ko itiniay a maforaway.

Toloay ko kasasiroma a kasafelaw a mafolaway a tayni o cecay i, i ’ayaw no 145 ko mihecaan ira ko lalood i Cepo’ no ’Amis ato Kuwaping, namalowid to ko ’Amis a tamdaw maforaway a tayni nai Tingalaw, Cepo’ ko Cikatopay, Ciwidian, Cilangasan, Ciokakay ato Sapiyat a ngasaw a tayni mipamatang. O sakatimolan no sawaliaan itini sanay ko tamtamdaw a miharateng, o saka’amisan no Falangaway ’Amis a kalala’edan. Yo kaDipongan ira ko nani ’Etolan a mafolaway a tayni, to ikor to i, mada’edo a mafolaw ko nani Torikay ato Pa’anifong a tamdaw, orasaka, o nani ’Amisay a ’Amis, nani ’Etolan ato nani Torikay ato Pa’anifongay a mafolaway a matatekoay itini mapatireng to ko sakakaay a niyaro’ itini i pasawalian.

O kaloladay a 'orip no 'Amis a tamdaw o maomahay, malaheci ko liomah mi'adopay, mifotingay, malaheci ko pitiposan ira ko tata'angay a ilisinan no niyaro', cowa ka matiya to roma a finacadan a milalitangal no tamdaw. o fa'inayan no 'Amis sahetoay mikadafoay mipalata'ang to parod no pikadafoan, ano manaay a mikadafo o matokaay a tamdaw sa a malikafay no cimacima. Ano mikadafo ko fa'inayan dengan o fonos ato takoyodan koni tatoyan a mikadafo, cowa ka mililam to dafong no loma'. O fafahiyan o maro'ay i loma' o mirocokay to dafong no loma'. Ano 'aloman to ko paro no laloma'an ciloma' to ko safa a fafahiyan, mitahidangan ko faki a mipakilac to dafong no laloma'an, icowaay a omah, hakowa ko papafelien a kolong, hatiraay ko 'orip no misa'Amisay a tamdaw tadarihadayay. yo tayni to ko Dipon 'afasen nangra ko sapi'adop kowang, anana: mafalic ko pinangan no 'orip sato ko 'Amis a tamdaw a matalaw.

o minato no Singko

Papisakoli a misanga' to sawali'an lalan ato minato( 勞役阿美族人開拓道路建設漁港)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

Yo tayni i sawalaian no Taywan ko Dipon a mikowan, nengneng han nangra ko 'Amis a tamdaw masinanot ko pinangan, manga’ay a ocoren lihaday a kowanaen a papisakoli, itira to a milaplap to finawlan a mipalalan, misanga’ to lalan, lalan no cinamalay, mikarkar to minato. misanga' to kayakay, mlahecu ko nani Singko tahira i Kakacawan a lalan, ato tahira i Koladot a lalan[1].Orasaka matahidang ko i Folalacay tahira i Torik a polong 'Amis a tamdaw misakoli.

Mi'afas to sapi'adop kowang ko Dipon(日本没收獵槍):[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

I 1900 miheca(Mieci 43 miheca) oya mikowanay to Taywan a Sotok no Dipon ci Sakuma Masata(佐久間左馬太さくま さまた) misatapang a midemak to "limaay mihecaan halaka to sapikowan to Yincumin), matalawen to pitoker no Yincumin, orasaka misatapang a mi'afas to kowang no Yincumin, o mamangay a kamaro'an no 'Amis a niyaro' no Posong ko pilingatoan, mi'afas to polong a sapi'adop a kowang.

I Mieci(明治1911) miheca saka 3 folad, milekal ko mikowanay a Dipong to o payci ko sapi’aca to kina’orip a payso saan, miha’emin a pacici a mi'afas to sapi’adop a kowang no ’Amis, orasaka, falic sato ko mi’adopay ko ladayay 'orip no 'Amis a tamdaw, palawina sato to liomah. Toya miheca ma’eminay to ko kowang a ma’aca yosanany no Sotok-Fu(總督府) sakakaay mikowanany no Dipon to Taywan, orasaka, tona mihecaan saka 6 folad satapang eca ka pafeli to nikarorayan no kakita’an a payso saan. Tona miheca saka 5 folad, tayra i Folalacay a Mipadangay-Kowan no Dipon a mililifon, onini i, o saikoray to a lifon no kakita’an saan, minokay sato alasangaliwngiw sato ko kakita’an, ma'afas ko sapi’adop a kowang, mapalasawad heca ko palifon to katayalan, cifaloco’ sato ko 'alomanay laplapen ita kona Dipon nga’ sato. Saka 7 foald saka 25 romi’ad saopoen no kakeridan no tayhin ci Fukuma Hitasilo(福間彥四郎) ko kakita'an no kakoniyaro' tayni i Folalacay mikayki, kapoi'en ningra ko kakita'an naw ca ka laheci ko nipatorodan a palalan a tayal? mipelesay ta to ko kapoi' saka macacoli ato mipadangay kakita'an no Torik niyaro' ci Ra'olong, mitepi' laway ni Ra'olong koya tayhin, mapacikel to ko kakita'an no Torik ci Asan ato roma a kakita'an ato niocoran, taroh han to ci Fukoma tayra i papotal a mikilomot mipalo, oni to ko lalengatan no kalalood no Madawdaw. Oya tayhin namiocor heca papisanga’ to lalan, ano ira ko eca ka pakalaheci ko nipatorodan a tatodong no niyah a sasanga'en a lalan, o tata'ang ko poi’ no tayhin no Dipon, tepi’ han no tayhin no Dipon ko mipadangay kakita’an no Torik, ira to ko kakilomot han to no 'Amis a tamdaw a mipalo ko tayhin no Dipon.

Miseti' to kakita'an orasak malalood (摑打頭目耳光引起戰爭)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

piharatengan 'otoc

Pakatengil to ko kakita’an no Madawdaw a niyaro’ ci Lekal, keriden to no kakita’an ko finawlan a mipadang, halo Torik niyaro’, Paongaongan niyaro’ tayra i Mipadangay-Kowan no Dipon i Folalacay a milood to kamaro’an no tayhin no Dipon, eca ka hakowa ko romi’ad maaro’ to no 'Amis koya Mipadangay-Kowan a loma’ no Dipon, ha’emin han to a miala ko polong a dafong no Dipon pasitira i satimolan no Kinafuki- 'alo a pahanhan.

Opoh sato ko Dipon a mitahidang to i Taypakay, Yilanay,Taycongay ato Taynanay a tayhin a mipadang milood, talacowa 'aloman ko tayniay a tayhin milood, o 'Amis sa i, cowaka hakowa ko ka'aloman no tamdaw, i saka’amisan no Kinafuki- 'alo ko tayhin no Dipon, i satimolan no ’alo no Pisirian ko ’Amis a tamdaw a motoker.

Safolafolad sako kalaloodan eca ka pakafilo ko tayhin no Dipong a milowid to 'Amis a tamdaw, orasaka tahidang han ko kakita’an no Falangaw ci Kolas Mahengheng a tayni ni Madawdaw papiliyo to faloco’ milalang to pilood to Dipon, pasowal saan cowa ko kakari’angen no Dipon kamo saan, kalikelon to kamo nani tokos 'adihay ko sapaini no Dipon to macahiway. Hayi haw sa koya milimekay i tokas a 'Amis a tamdaw, likelon sato. Malikelon to cangra mitala ko tayhin, oya kakeridan a tamdaw lalima, ira ko kakita’an no Madawdaw ci Lekal, ira ko kakita'an no Torik ci Asan pasila’enoen ko fongoh no Dipon i teloc no mipatirengan a 'akawangay 'aol, pasemsemen ho ko pica'it ta keton han koya sapifalod a towaso a mipaseta’ mipatay, ma’emin a todohen ko niyaro’ no Madawdaw ato Torik, oni pakaenan a kina’orip o koko’ to, o diyong to, o kolong to ma’emin a ma'afas no tayhin no Dipon.

Patireng to piharatengan a 'otoc (設立紀念碑)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

I 2008 miheca o sapiharatengaw to to'as no 'Amis, itira i ka'etip no niyaro' patirengen ko "O ci'icelay milood to Dipon a 'Amis tamdaw no Madawdaw i 1911 miheca".

Pacefaday a tilid (註腳)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

  1. 王河盛. 〈菅宮勝太郎(1883-1943)〉. 陳建年、顏志光、施添福、詹素娟、王河盛、李玉芬、林志興、林建成、林韻梅、姜祝山、孫民英、張金生、張堯城、陳孫華、陳清正、黃天來、黃學堂、廖中勳、趙川明、鄭玉妹、鄭國正、羅福慶 (編). 《臺東縣史:人物篇》. 臺東縣政府. 2001-11. ISBN 957-02-9591-0:446