Kinki pisikitangan niyaro'
Kinki pisikitangan niyaro'(建基煤礦部落)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]
O kasafelaw no 'Amis a tamdaw a tayra i tokay misyakay(都市原住民的形成)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]
I 1950 mihecahecaan a satapang a kasafelaw ko katayra i tokay a misyakay ko 'Amis a tamdaw,naw hanni ira ko taloay a mapacekelay:sakacecay o payso to kosapipasata. ano nipasata tono omah to, no dingki to, o maamaan o payso ko sapipa'aca, miliwalan ko panay ta ira ko payso, orasaka mikilim to pilipaysoan; sakatosa, o 'etan no mifotingay itini i sawalian riyar cowa ka ka 'adihay orasaka mikalic no nawasin anoca minininkokay; sakatolo, misatapang ko sifo mipatireng to mo'etepay-papatirengen, minanay to 'alomanay a mamatayal, nawhani cowa ho ka pacomod to iromaay a tamdaw matayal tora waylaw i Taywan.
Orasaka, o fainayan i, mininin kokay mikalic to tamina i Takaw ano ca i Kilong,orama i, misamokongay misikitangay, misalinkaay, o maan to a tayal iraay ko 'Amis a tamdaw.o fafahiyan itiraay i Silin a mililecay a tayal, misanga' to riko'. o misikitangay itiraay i Royfang-cen no Taypak kowan(台北縣瑞芳鎮) ono aniniay a Royfang-etal no Fa'elohay Taypak-kowan a Kinki-pisikitanan, i 1966 satapang a mikarkar to i la'enoay no riyar a pikarkaran, itiya malasakasepat no hekal ko Taywan to i la'enoay no riyar ko pikarkar to sikitang.
O sikitang itiya ho i, o sapiparakat to cinamalay, o hakasoy no misanga'ay to dinki, 'edeng o simal ato sikitang ko saparakat to kikay ato hakalakasoyan.
Kinki pisikitangan(建基煤礦)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]
Itiraay i Senaw capa' a lalan no cinamalay ko Kinki-pisikitangan, o mikarkaran a sikitanga itini i, nipatayraan i ngataay a Senaw misanga'ay to dingki, o namal ko sapisanga' to dingki itini, o sifo ko cikikaay itiya ho, ma'aca no cipaysoay a payrang patireng sato to Kinki pisikitangan kosi Minko 46 miheca saka 7 folad, ci Li Cien-ho(李建和) ko tawki nona kosi.
Yo misatapang sato a mikarkar to sikitang manikaw to mamatayal a tamdaw, orasaka tayra i Kalinko mikilim to mamatayal.O 'Amis a tamdaw ko 'alomanay a mitahidangan,tata'angay ko lifon itiya, ma'edengay paka'aca to tosa pawti a panay ko cecay a naromi'adan a lifon, cecay ano ca tosa folad ko kaenen to nini, orasaka ma'edengay ho a misoped to payso, oninian to ko kasafelaw no tamdaw a tayno matayal.Yo sa'ayaway a tayni iraay ko tolo a laloma'an a Ponong finacadan a tamdaw(布農族), o 'Amis ira ko 89 ko parod, orasaka sanga' sato to kamaro'an itini mingata to katayalan, ikor to o 'Amis aca a tamdaw ira ko 170 ko parod, ano cecay parod ira ko sepat ko tamdaw han i, polongen ira ko 680 ko tamdaw,samasanga' ko cecay a niyaro' pangangan han to Kinki niyaro'(建基部落).
O kakatalawan ko tayal no misikitangay(煤礦工作危險性高)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]
I Minko 55 miheca saka 2 folad malaheci to a mikarkar ko i la'enoay no riyar a hefong(pongkang), malapicomodan no fali koninian, i Minko 55 miheca saka 8 folad malaheci ko masa'apilisay a i la'enoay no riyar a pikarkaran matatongod ato ya i'ayaway a pongkang, itini to ko pisatapangan a mikarkar to sikitang. O mikarkaray a tamdaw misakilacan to 61 a cefang, cecay a cefang ira ko 50 ko tamdaw, kinacecay a micomod i pikarkaran pongkang 16 ko toki ko katayalan, oya micoro'ay to sikitanf a tosiya taliyok sanay, micomod i, paloen ko sikitang kalicen no micoro'ay tara papotal miliyaw heca a micomod haen sa masaromi'ad,
O kakahad no pala no kaitiraan no Kinki pisikitangan ira ko 766 kofo(公頃) 人o sikitang i o itiraay i kemod no fokeloh, o kakifetol ira ko 50~120 cm[1], lalen a kakifetol ira ko 80 cm, o i sifo'ay a kakifetol ira ko 25 cm o tatihiihay a sikitang koninian cowa ka karkaren.
Ona pisikitangan o itiraay i sakawalian no Senaw sikitang, o i la'enoay no riyar a sikitang, orasaka i 'ayaw no pikarkar miso'elinan a misolap a mihapinang ko nanom no riyar iraay micomod han? ano ira ko malesaay tangasol a so'oten pahanhan a matayal, o sakatosa a pikarkaran a pongkang miliyasay to to hekal mocomod i la'eno no riyar to 500 laya' ko kalaay.[2]
O 'orip no matayay(煤礦工的生活)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]
O nipatirengan a kamaro'an a solafo no matayalay itini sahwtoay ira ko cengel no hata no Conghuwa Minko toya kandaway, kohecalay ato kahengangay, onini i, latek o tahapinangan nona nipatirengay a Li laloma'an to Kokominto. ona solafo a loma' tosaay ko etal ko kasarayray, isaka'etipan a la'eno ira ko cecaay anoca toloay kasatongroh a solafo sahetoay o payrang ko itiniay a maro',[3]anini sato sahetoay o malitengay ko maro'ay, awaay maengeng ko kaemangay. o isakawaliay i 'akawangay a pala a rayray no solafo misi'ayaway to riyar a rayray ato pasilotokay a rayray, tosaay ko solafo itini, matelangay makaditay a solafo ono 'Amis a loma'[4].ono ka'ayaway rayray a loma' alacilikelay to kofaw, ono i'aikoray a rayray a loma' o kapolongan ko pisacacakan.orasaka, misacacak sa ko fafahiyan mihapinang ko nisacacakan, o foting han o titi han tano lateng sanay han, nikawria mapapainiay ko fiyafiyaw.
Mapakohac ko pisikitangan pongkan(煤礦災變)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]
Toloay ko tata’angay a pisikitangan o Haysan-pisikitangan i Tocen(土城海山煤礦),Haysan-sakacecay pongkoan i Sansiya(三峽海山一坑煤礦) ato Miesan-pisikitangan i Royfang(瑞芳煤山煤礦).
I 1984 miheca saka 6 folad saka 20 romi’ad, mafetas ko Haysan-pisikitangan ira ko 74 tamdaw ko mapatayay, sahetoay o ‘Amis a tamdaw.Yo mapakohac kona pisikitangan cowa ka tangsol han no tawki a nipasifa’ ko Citatodongay kowan no Taywan-sen(臺灣省礦務局)tolo ko toki ko pipanayat to romi’ad,toyanan a tatokian mifalic to naikoran no kafetasan cifaloco’ to sapipalahedawaw to hapawacay to kacitodong no tawki.
Tona mihecaan saka 7 folad saka 10 romi’ad o itiraay to i Royfan a Misan-Pisikitangan ko mapakohacay,ira ko 103 ko mapatayay tamdaw[5].Tona miheca saka 12 folad saka 5 romi’ad o itiraay to i Sansiya a Haysan-sakacecay pongkang ko mafetasay, ira ko 93 ko mapatayay tamdaw.Ano ca a caayay ka patay toya kafetasan no pisikitangan, mapolongay ciadada tono fala’ adada,caay ka pina ko mihecaan mapatayay to.
I 2000 miheca pala’idef hananay to ko polong a pisikitangan.Oya misikitangay a tamdaw paloma’ sato i Ami-ciyain(阿美家園), oroma itiraay i Karihadayan niyaro’(快樂山) kaloniyaro' han to no niyah.