Antika ato Paputa

nani… a masadak Wikipedia

Antigua and barbuda(安地卡及巴布達)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

Antika ato Paputa(安地卡及巴布達)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

Takaray sowal (概略)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

Antika ato Paputa a kitakit(Ikiris sowal:Antigua and Barbuda; Holam

O Hata(Flag of Saint Kitts and Nevis)

sowal:安地卡及巴布達,簡稱「安巴」) itiraay i katimol no Amirika a kitakit, sasifo’an no Micow, ila’eday no Ciaropi Riyar ato Tayseiyo, kanatimol miingid to sakowan no Fransu a kanatal Kuwatilopo sakowan(Fransu sowal:Guadeloupe), ikatimol no saka’etip miingid to sakowan no Ikiris a Moncili kanatal(Ikiris Sakowan :Montserrat), isaka’etip

Antigua and Barbuda (no subdivisions) location map

o Sie Kolistofo ato Niwis Mapolongay Kitakit (Ikiris sowal :Federation of Saint Kitts and Nevis anoca Federation of Saint Christopher and Nevis. Sakamoto han pangangan Sieko. 1983 niheca saka 9 fold saka 19 romi’ad miiked a pisanoniyahpikowan, o misakapotay to Ikiris a Lekatep. O syoto tatapangan tokai itiraay i Sie Kolistofo kanatal, o mamangay a Niwis kanatal isakatimolay to 3 m ko kalaliyasan, malala’eday to Naros Ta’eman no riyar (The Narrows).

Rikisi(歷史)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

O tamdaw no Antika ato Paputa a kitakit i,sahetoay o Sibony a finacadan (Ikiris sowal :Ciboney,Sipanya sowal :Siboney), i ’ayaw no 25sici iraay to itini a maro’. I aikor to malaplap no Alawa tamdaw. Oya maro’ay i

Kalepi Tamdaw (Carib indian family by John Gabriel Stedman)

Antilis kanatanatal(Lesser Antilles) a Kalepi finacadawn (o nani tiniay ko pangangan to Kalepi Riyar)o kali’odotay, sa ma’eco nangra ko taliyok no Antika ato Paputa a kanatanatal, nikawrira, cowa ka paka’eco to Antika ato Paputa kanatal.

1493 miheca, saka kinatosa ni Kolompo a pakatanina a tayni tona kanatal, itiraay iAntika a macakat, sa pangangan han ningra to Siemaliya no Antika. Niwrira, cowa ka patireng to sakowan itini ko Sipanya, nawhani, makedalay manikaway to nanom itini tona kanatal,ira heca ko kali’odotay a Kalopi tamdaw o kakatalawan amaro’ itini. Nani 1632 a miheca a misatapang ko Ikiris a tamdaw micowat to Antika malosakowan, 1634 miheca halo Paputa mala sakowan no Sipanya. 1666 miheca pacarcaray a mihidefong ko Fransu.

Mala sakowan tona Ikiris i, mipamatang to pipalomaan to tefos, nani Afrika a hakelongen ko sasali’acaen a kohetingay tamdaw malakoli, tahira to i 1834 a mihecaan nga’ tedal hanto ko pipapakoli a demak, nikawrira, namalakoliay to ko ’orip i mapalasawasawad ko kalakoli i mitadipiay to toya kohecalay a tawki no kamaomahan. 1939 miheca,patireng to Antika Mali’caay ato Matayalay a Reked, 1946 miheca ona Rekad mafalic Malamatayaly Tang(工黨) mikihamon to sinkiw. Orasaka nani 1981 miheca malingato ko kalamatayal no sifo, tada kakaya’ ko kamaro’an i sifo, tahira to i 2004 mihecaan asinkiw, malowid no Kapolongan a Macakat a Tang,tahira i 2014 miheca ko kamaro’an no Kapolongan a Macakat a Tang, ma’afas patatiko ko Malamatayaly Tang a maro’ i sifo.

Palapalaan (地理)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

O kapolongan no pinapina akanatal ko Antika ato Paputa a kitakit, o

Opama Taporo (Boggy Peak)

a kanatal i o Antika, o sekalay sera 281㎢, o cinamaly a kanatal, o faco no sera mahinakopay ;o sakatosa a kakahaday a kanatal o Paputa, o sekaly sera 161 ㎢, onini i sahetoay o rakarakan. O polong kanatal nona kitakit po’eneray, palalenen i nani riyar 402 m ko ka’akawang[1], o satakaraway a poco i o Opama Taporo(Mount Obama). O kakarayan i o fa’edetay a rengorengosan a kakarayan, o lalen no fa’edet to mihecaan 27℃, o lalen no ‘orad i 1100 haomi to mihecaan.

O kala’isal pikowan(行政區劃)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

I Antika kanatal 6 ko kala’isal no kyokai a sakowan(Parish), ato Paputa

kala'isal pikowan (Antigua and Barbuda administration map)

ato Loytongta kanatal.

1.Sie Cioci(Saint George Parish)

2.Sie Yohani(St. John's)

3.Sie Maliya(Saint Mary Parish)

4.Sie Pawlo(Saint Paul Parish)

5. Sie Pitoro(Saint Peter Parish)

6.Sie Filipo(Saint Philip Parish)

Sici (政治)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

O kapot no Kapolongan Misacefangay no Ikiris ko Antika ato Paputa a kitakit, o tpapanga no kitakit i ci Elizabeth II o fafahiyan honti no Ikiris ko mitokeleday. O sotok i, o tarokos no

Minato (St Johns Antigua 2012)

, o kakeridan no sifo i o Soli, todongay o Sincenyiencang no Taywan.

Antika ato Paputa a kitakit i, tosaay ko Lipoin pikaikian no kitakit, o Fafa’eday a pikaikian 17 ko iing tamdaw, o sotok ko mitoro’ay, i kalo liyad o Soli ato kakeridan no Pacoliay Tnag ko masaspwal to tatooren tamdaw, i Kararemay Pikaikian a iing o misinkiwan ko kalakiin. O mamlasoli a tamdaw i tohatiniay to a lafin o kakerdan no sa’alomanay ko kiing i Kareremay Pikaikian, mapolong ato cefang a malakiingay a tayal to demak no kitakit. O maamaan to a sinkiw 5 ko miheca a pasaliyad a misinkiw, nikawrira citodaongay ko Soli a milongoc to pisinkiwan a romi’ad. Antika ato Paputa a kitakit adihay ko masasiromaromay a Tang, orasaka malalifelifet to romi’ami’ad. O pacoliay a Tang mikokot to matayalay to demak no sifo o alomanay ko kiing a Tang, cikapoay to pisinkiw sanay.

O Antika ato Paputa a kitakit mipa’adingay to kasasowal, pasadak to tilid,pitooran,wakawak ato misakapot a teked faloc’. O rikec no kitakit i o kalorikec a rayaray ko pido’edo’an.

Kicai (經濟)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

O sapili’etan no Antika ato Paputa a kitakit i,o pisalamaan no lafang, makalitosaay no ’etan no kitakit ko ’etan no pisalamaan no lafang. Nikawrira i 2000 miheca malikelon ko tayal no pisalamaan, tada maroray ko tamdaw ato sifo no Antika ato Paputa a kitakit.

Roporto Ailin Stanfoto (Allen Stanford mug shot)

O liomah dadengden sa halokaka’enen no tamtamdaw nona kitakit. Cowa ka hakowa ko misanga’ay to lalosidan, o ’edengan o mamangay dafong no kafoti’an, nakamayan a lalosidan ato kinakerit no dinki.

Ono kinko a tayal i,o tata’angay ko kaci’epoc, nikawrira, o Amirika a cipaysoay tamdaw ci Roporto Ailin Stanfoto(Robert Allen Stanford) itinien ningra ko palamitan a patireng to Ponsi Pisa’efitan(Ponzi scheme) to payso,na kailaan no payso o saadihayay ko pisa’efit,masa’efit ningra ko 80 ‘ok a payso no Amirika, tata’ang ko kadoka no kinko.

Mihamhamay tomicolo’ay tayal, nipadingwaay tayal ato kinko tayal a tayni patireng to kaisya, nga’ malowalowan ko kasipon no pisalaan a tayal, cato ka sacecay sa ko piti’er to pisalamaan a demak.

Punka ato pitooran(文化與宗教)[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

Itiya ho o nano sakowan no Ikiris sa marecep no pinangan no Ikiris ato no

Ilisin to pikining to pipalasawd to koli(CarnavalOruro3)

to’asan wayway no Afrika ko punka no Antika ato Paputa a kitakit. O todongay no kitakit a pimalian i,omatiyaay o yakiw a sapad pimali,i 2007 miheca midemakay to polong no kitakit a sapad pimali. O saka, cifayfayay a tamina o kakaolahan a onto to sapiyatayat to tatirengan. I saka 8 a folad no kalomihecahecaan, midaemak to tata’angay a lisin(carnival) to sapikining to pipalahedaw to koli.

Tosay ko sinpon to nipasadakan itini, o cecay i, o “Romi’ami’ad a Pinengneng”(Daily Observer), o roma i, o “Kalapi Sinpon”(Caribbean Times). Mahaop ko 77% a tamdaw mitooray ci Yiesoan, ilaloma’ nonini i, mahaop ko 17% o mitooray to Ikiris Kitakitan a Pitooran, o sa’alomanay ko mitooray.

Tahapinangan Tilid[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]

[1] 加勒比岛国将最高峰命名“奥巴马峰”为其庆生 (网易新闻). [2009-08-12]. (原始內容存檔於2012-05-22).