Afang Titay foksi

Afang Titay foksi (許南免牧師)

O sarakatay foksi no ’Amis ci Afang Titay foksi. So’elinay o satapangan no mitooray pisinting a likisi no ’Amis o nai laloma’an ni Afang Titay, o tato’asan ningra o nano Kavalan a finacadan. O mama ci Titay, o ina ci Lomaw, i 1887 miheca 8 folad 15 romi’ad masofoc i lawac paniyaro’an no Kalingko, mato’as i cifafahi to Sakizaya a fafahiyan ci Panayan. Kamatini no ’orip a mafiyol, mafana’ to no ’Amis, Payrang, Dipong a sowal.

I ’ayaw no pipaso’elin to Tapang itira sa cingra i niyaro’ no Kaliyawan (ngata no hikokiciw no Kalingko). O “Ina no pitooran” - Ciwan Iwal i 1923 miheca ona pikerid no tingtosi no Kalingko kiwkay (Hualienkangh) ni Li Shuiche paso’olin, saka i 1924 miheca 6 folad 1 romi’ad o pililiw no foksi ni Liu Junchen a mapaino’ itiya, mala o sarakatay mitooray no Truku cingra.

I 1929 miheca kacanglahan o sinkiwsi ci Sun Yakop foksi (Rev. James Dickson) a pipa’icel tayra i Tansui fafahiyan a pitilidan mitilid. Kaitira ni Ciwang Iwal Tansui 8 folad kaitira ningra, nanoya maocor no ka’amisay Sintokay tayni i Kalingko, itira i Kaliyawan ko kahiceraan misitapang to itiraay i Sincen a Truku tamdaw mipatenak to ratoh. Latek o nika tayra ni Ciwang Iwal i Tansui minanam saka ranikay matongal klo mitooray, nanoya ka’amisay ciwkay mipatireng to Kaliyawan kasa’opoan. Oya ci Afang Titay foksi o naitiraay ko pinanam ningra to sowal, i 1930 miheca mipaino’ cingra itiya. I 1931 miheca 4 folad, ci Afang Titay foksi pakayni pipa’icel ni Sun Yakop foksi saka, pa’acaen ningra ko dafong (halo saka’orip a kolong ato omah) itiya, lahakelong sato mararamod tayra i Tansui Oxford pitilidan-Taypi Sinkako (Taywan Sinkakoyin), mitilid to pitengil a sito.

Midotoc to ni Sun Lilian (fafahi ni Son Yokop foksi) a wacay, saka tosa miheca tayni ci Afang Titay mararamod ni hawikidan a lalosidan caay pakafatad to lofoc saan, o kasini’adaan to nengnengen. Tolo miheca ko pinanam to sinkak malaheci to, itiya i 1934 miheca 4 folad ko pisawadan, itiya maocor no ka’amisay sintokay tayra i Fata’an mipatenak, sa’ayaw itira cingra i fiyaw no Taan kiwkay pahicera. Patireng cingra i ka’ayaw no isisiw itiya. Itira to ko kahiceraan ko kasa’opo no pipatenakan, misitapang to patenak a tayal.

Ka Dipongan a to’ek mi’edesay to pipatenak to ratoh itiya, caay ka talaw ci Afang Titay to ka’edes no Dipong. Milimek to kanengnengan no Dipong, patama sa i kalingadan i omah a mipatenak, i pisimawan to adadaay i loma’ itiya miliso’ patenak to ratoh ni Kristo.

Tolo miheca ko pipatenak a tayal, awaay ko kacihecian, dengan o pikerid ningra to tatosaay mapohaway, ci Sayi Putal aci Unak Cenol, ato cecay pa’epiay ci Mayaw Panong paso’elin to Tapang. Nikawrira, pakaynien no Kawas tonini masamo’ay a tamdaw ko sakalemed mapa’orip ko ’alomanay finawlan no ’Amis. O safa no mapohaway a Unak Cenol ci Linga (Zeng Yulan) mapatay to, o fa’inay ningra o sarakatay a tintosi no ’Amis ci Onak (Chen Zhifeng), o salikaka ningra paso’elin to ci Kristoan.

1938 miheca mapa’ayaw ni Afang Titay foksi, Kai Ruilian hakasi (wawa ni Ma Kay) makerid patayra i Tansui Kristokiw fafahiyan pitilidan mitilid, misawad minokay tayni niyaro’ midama ci Afang Titay foksi to tayal saki Kristokiw kiwiko. Tangasa ’ayaw no saka 2 kalaloodan no hekal, sa’etal no Fata’an niyaro ira ko mataelifay to 50 ko mitooray saan a matilid.

O kasa’opo no mitooray malalang ko imeng no Dipong a mahimaw saka eca kanga’ay patenak saka, kilafiian sato ko kasa’opo miliyas to kafana’aw no Dipong, itira i loma’ ni Linga ko kasa’opo minanam to sowal, nika ira ko matakopay no imeng masati’ a paloen. O sapilaliw a milimek to katakopaw no imeng ci Afang Titay foksi, i 1944 miheca milaliw to Fata’an tayra i lotok no Molating (Wanning) niyaro’ misimed. Tangasa i 1945 miheca paherekan no saka 2 lalood no hekal a masadak, nanoya maocor ci Afang Titay foksi i Tokar kiwkay a mipadang ko tayal itiya. Saan ci Afang Titay foksi to itiraay i Fata’an a mitooray, o kacelakan no hana no ’Amis finacadan wasa to Fata’an, masowal ko Fata’an “Irusalim no ’Amis” sa ko pipangangan.

I 1953 miheca, o kalotay masamo’ to ko tatirengan ni Afang Titay, nai Tokar kiwkay misawad nokay sato tayra i Cupo no Kalingko, i 1969 miheca 3 folad 7 romi’ad miliyas to hekal, ira ko 82 mihecaan itini i hekal. ’orip ni Afang Titay pakayni i sowal no Kawas ko nisa’icelan tangasa piliyaw to hekal, o kakangodoan no finawlan ato sini’ada no Kawas i cingraan, ira ko papinapina no Fata’an a salikaka patireng to piharatengan ci Afang Titay (Xu Nanmien) foksian, i 1981 mihecaan pisinting 50 miheca no ’Amis itiya patireng, o wiyinhuy no ’Amis ciwkay ci Namoh Rata ko mitiliday to piharatengan ’otoc.

Pinengnengan to tilid (參考資料)

1.臺灣基督長老教會原住民宣道委員會，1998， 《臺灣基督長老教會原住民宣教史》。臺北：永望。

2.吳明義，1982，〈阿美族的曙光─阿美族教會史略〉，《臺灣神學論刊》4：137-162。