'Ekong
’Ekong (貓頭鷹)
[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]
Siaw [1], syaw, ’ekong, no siaw pangangan (no tilid ngangan: Strigiformes) ’ayaman. ata’ak ko mata, kamoko’ay kifetol mali’akong ko ngoyos. Tata’ak ko tangal pasi’ayaw pamotek ko mata masasiroma to romaroma a ’ayam, macelakay ko opih no tangal. Siaw a ’ayam dengan i katimolay ’apocok polong no kasafaniyaot iraay to, saheto o dadayaay ko kadademak komaenay to titi a ma’eferay ’ayam.
’Ekong, itini i sa’etipay no hekal a Aegean riyar ato no Kristokiw a ponka o “malemeday, cutanengay” sanay a salongan, itini i Congko a ponka ira ko “palatatiihay (mahinac), katalawan” sanay a todong, mato pedadoki mafafelihay toi ka’etipay hekal ato congko a ponka.
kananaman (習性)
[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]Matiniay a ’ayam itiraay i kilakilangan ko kacidipong, roma itira i dihif no ’ongcoy, i sasaycaran ato talotalodan.
Matiniay a ’ayam saheto o dadaya ko sakadademak, madiko to roma’ad masadak to dadaya, romi’ad milimek i dihif no kilang ’ongcoy ano eca itira i wisawisan no loma’ caayay ka nengneng madiko, nika ira ko mafolisay syaw a ’ayam o dadayaay ko kasadak dademak; itiraay i so^edaay syaw o lomi’ad dadaya talapielalay to.
Matiniay a ’ayam ko maen to mimingay a ’a’adopen, halo fao, ’atikak, takola’, pisasangay, mimingay ’ayam ato micocoay ’a’adopen. Tata’akay ko tireng a siaw o nicocoan ’a’adopen a ’edo ko nikaenan, mimingay ko tireng o kaemingay a fao ko nikaenan; ira ko mifotingay a siaw a ’ayam, o foting ko nikaenan.
Ta’akay a ’ekong milaop komaen to safaay a ’ekong. Matiya o siaw, caay pi’osaw to kakaenen.
Pilenakan (繁殖)
[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]Matiniay a ’ayam o mararamoday ko ka’orip, nika ira ko roma a syaw ’ayam cecay ko tamangawan adihay ko tawinaan ato cecay ko tawinaan ’aloman ko tamangawan.
Kalalamoan naira a romi’ad o widian caay ka halafin.
Matiniay a ’ayam kalenakan nai 3 folad tangasa 5 - 6 folad, ita ko marataray, saka 1 folad mitekaay to malenak.
Kasasiroma masiiked, matiniay a ’ayam caay pisadipong, o pikihadoy to dihif no kilang, dihif no ’ongcoy ano eca pinana’ay no roma a ’ayam litado saan mikidipong misofoc to wawa.
Matiniay a ’ayam a kacifitaol caay ka adihay, ta;akay ko tireng manalef ko kaawa, ka’emingay tireng adihay ko kacifitaol. Kafitelakan cecay a folad. O midikoay o tawinaan, pakaenay okang tawinaan ko pakaenay.
Matiniay a ’ayam matayoay ko kato’as, nai kafitelakan cifanohay, mafotekay ko mata. Kaawaayan no kakaenen o roma a siaw ’ayam kamaen to ka’emingay a wawa, nika matiniay a demak caay to kararid.
Europe a ’ekong (歐洲貓頭鷹種)
[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]No Europe sa’etal ira ko 13 kasasiroma a ’ekong, nika adihayay ma’orip i Asia sakaniyot ato ka’amisay Amilika safaniyot. Orasaka masasiromaay ko kadademakan naira, malo sakanga’ay i parapatan ko ka’orip. Kafana’en no tamdaw, o itiraay i ’ariri a siaw, nawhani maolah mikihatiya ma’orip i salawacan no tamdaw dademak. I Europe mimingay a ’ekong oya masahanaay ko tangal a Siwliw a ’ekong.
Ponka (文化)
[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]I ponka no Dipong, o ’ekong “ふくろう” (Fukurou) han ko pangiha matiya o “caayay ka roray”, “malemeday” sanay, saka masowal to caayay ka roray, saka cimalemeday” sanay a sasowalen.
Itini i Taywan a ponka, o pinangan ato ngiha no ’ekong, no payrang a sowal “Am-keng-ciaw ano eca ko-so-ciaw, saki yincumina Iwatan to ’ekong miseraay to wawa a ’ayam, midipotay to wawa a kawas; i no ’Amis paso’elin o midipotay to kilakilangan a kawas, o dadaya pa’ayaway to ratoh i finacadan o a ira ko cipoyapoyay a fafahiyan sanay, masasiroma ko pangiha nira pahapinang to fainayan to fafahiya; o Poyomayan finacadan paso’elin to piceli’ no ’ekong o patayniay to nga’ayay a ratoh sanay; no Tsaw finacadan o ci salo’afangay a ’ayam ko ’ekong, patodongay to hakanga’ayan sanay; o no Tao finacadan o sakalatiih ko ngiha no ’ekong saan.
Koko sa ko ngiha no ’ekong, patongalay to cipatelaway fainayan no ’Amis, cici sa ko ngiha no ’ekong, patongalay to fafahiyan no loma’, i dadayaay a lotok, o cima ko mikikakaay to kataengad no mata iso, midipotay kiso, midamaay a kawas kiso, pangiha o sakalipahak no ’orip.
Cipoyapoy ko fafahiyan no ’Amis, hamaan to ko pihapinang (inkiris: Ultrasound), tengil sa cangra to radiw no ’ekong. Koko sa ko ngiha no ’ekong, matongal to ko cipatelaway fainayan no ’Amis, cici sa ko ngiha no ’ekong, matongal to ko fafahiyan no loma’, o tamangawan tawinaan malalen ko pangiha, matongal to mararamoday a kawas. Kiso i o tarokos no fafahiyan a lawas, o midipotay to lotok a kawas, midamaay a kawas kiso, pangiha o sakalipahak no ’orip.
Itini i Into a ponka, o sakacidafong a fafahiyan kawas patihiay to sakalemed no kakarayan ko ’ekong, o pakadofahay a paratohay.
Itini i Greece a ponka, o sakacitaneng ko ’ekong, o paratohay no fafahiya a kawas ci Athena. Nawhani o ’ekong citodongay to fana’ ato taneng, orasaka i adihayay a kimad no maemangay, o ’ekong o malahakasiay, citanengay ko patinakoan.
Pacefad a tilid (參考資料)
[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]1.維基文庫-《嶺表錄異》卷2. [2016-02-28]. （原始內容存檔於2020-07-31）.
Papotalay a calay (外部連結)
[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]https://www.youtube.com/watch?v=64LkBbnpvI0
http://e-info.org.tw/topics/46266
Mifalicay to tilid (文字翻譯)
[mikawit | o yin-se-ma no pisinanot]Masao Nikar