Lifong no kemi
Pararid sa manengneng no mita i ika koni tadamaanay a lifong, mahadefek to ko kasakitakit. Tadamaan to ko aniniay sapiadah sa kita o itiyaay ho, caayay ko mamasadak kona matiniay a demak sa. Tangasa i 2019 miheca saka 12 folad, no riyariyaran a icifa no Cong-ko U-han（中國武漢）, masadak ko caayay kahapinang a adada no kemi. Sakalamkam sa masadak i kasa’etal no Cong-ko ko madenga’ay a tamdaw. Dadengadenga sa ko tamdaw tona cikemiay sa patahekal ko Ceng-fu no Cong-ko, malasakaedef to no U-han ato taliyok no kasa’etal. I sakacecay folad no 2020 mihecaan, palafangay no U-han i Tay-ko makinsa ira ko faelohay a lifong, sarakat makinsaay i papotal no Cong-ko ko tatinakoan a lifong. Ikor to mafetas to ko kadadenga nona Sin-kwan-pin-tu i kasakitakit, caay to pitolas macakat matongal ko ciadadaay no kasakanatal, malasaka itini i rayray no tamdamdaw, o satata’akay to a lifong no adada koni. Matenak to ko lifong, malasakadoka’ ko rayray no sapiadah no kasakanatal. Saka tosa folad citodongay to sadipot no kasakitakit pangangan han kona adada " O Sin-kwan-pin-tu no 2019"（2019冠狀病毒病） han. pangangan han i Taywan “Lifong no kemi”（新冠肺炎） han.
O masamanay ko kasadak nona Sin-kwan-pin-tu saw? Ira ko somowalay, nawhan ira ko sawarak adada i tatirengan no pidadoki, komaen ko tamdaw to pidadoki madenga. Ira ho ko somowalay, o sapilifong a sawarak koni adada saan. Nika ona sowal awaay ho ka pawacayay, matiya ho awaay ko mafana’ay toni sawarak a adada, masamaanay ko sakaira sa. Sakalamkam sa macowat kona lifong, masaemang to ko madengaay a tamdaw no kasakanatal, caay pitolas matongal ko mapatayay a tamdaw, caay to pakatoor malosimet ko mapatayay, taring sa mateli i paisingan. Misatapang to malaedef ko kasakanatal, mapalowan to ko micomoday a tamdaw no roma a kitakit. o palafangay, malali’acaay maemin to mapalowan. Matalaw to ko finawlan masadak, makari’ang to ko kalomanmaan no malokatayalan, orasaka masakadoka’ to ko kicay no edef no kitakit. O nika lifong masakafalic to ko pinangan a saki’orip no finawlan. Masadak caykanca citahepo to tangoyosan, icowacowa to mapalowan to ko tamdaw, milalat to fa’edet, mipespes to alekol sapitena’ to lifong. O pinanam to maemin to pakacalayay ko pasifana’, masa i loma’ sato no tin-naw a minanam ko mitiliday. O matayalay to i loma’ to a matayal, o manmaan pakacalay a kayki, masadak to ko faelohay a kicic o Yin-tuwan to ko sapidemak. Masakalahoday to ko sakatayal no pakacalayay, papilifet to sapi’emet no tamdamdaw. Sakaca karawraw malowan ko narakatan a tatokian, o rafas tatokian manga’ay ato laloma’an a malacafay.
Nano 2021 a mihecaan, misatapang to pacocok to sakilifong ko finawlan, madengaay a mapatay a tamdaw mahapinang to ko nika lowan. Nano 2022 a mihecaan, malohak to ko lekakawa no kasakanatal, misatapang to palowad to masamanmanay a kalisaot no demak. Matiyatiya adihay ko malahedaway to nika lifong, ano masamaanay ko malokatayalan ato tatihiay no tireng a tamdaw. O nikaorira caay pitolas macakat ko tamdamdaw. Tangasa anini, matiyatiya caay pakafilo palahedaw tona Sin-kwan-pin-tu, nika makilim to no mita ko pakayraan ato sakalacafay tona lifong.